19-njy aprelde är-aýal Bazargeldi we Aýjemal Berdiýewler Aşgabatda alnyp gaçyldy, olar 1998-nji ýyldan bäri Türkmenistanyň howpsuzlyk güýçleri tarapyndan dürli repressiýalara we gorkuzmalara sezewar edilýärdi.
Oppozisiýa neşiri "Hronika Türkmenistanyň" habar berişine görä, 19-njy aprelde şaýatlara salgylanyp, raýat eşikli takmynan on adam Berdiýewleriň öýüne girdi. Ähtimal, bular Milli Howpsuzlyk Ministrliginiň (MHM) işgärleri bolup, är-aýalyň ellerini kelepçeläp alyp gidipdirler. Berdiýewleriň nirededigi we wakanyň näme sebäp bolandygy entek belli däl.
Türkmen neşiriniň habaryna görä, Berdiýewleriň meselesi 1998-nji ýylyň ahyrynda, aňtaw gullugynyň işgärleri maşgalanyň başyny esasanam uly zyýan çekilen galplykda aýyplamaga synanyşanda başlandy. Ol üç aý töweregi KNB-iň deslapky tussaghanasynda saklandy, gynamalara sezewar edildi we netijede maýyp boldy.
Aýaly Aýjemal hem Milli howpsuzlyk komitetiniň diwarlarynda gynaldy. Ol tussag edilende göwreli bolupdy, ýöne gynamalaryň netijesinde çagasyny ýitirdi we eli döwüldi. Aýala huşuny ýitirýän sanjymlar berildi. Kazyýetden öňki tussaghanada bäş gün saklanandan soň, ony yzyna äkidip, öýüniň gapysynda taşladylar. Goňşulary ony tapýança huşsuz ýatdy.
"Hronika Türkmenistanyň" habaryna görä, Milli Howpsuzlyk Komitetiniň işgärleri kazyýetiň karary bolmazdan, öz işi bolan är-aýal Berdiýewleriň (atlary we wezipeleri neşire belli) emläklerini, esasanam - awtoulag, haly, köp mukdarda puluny konfiskasiýa edildi. Berdiýewler öz hukuklaryny goramaga synanyşyp, Baş prokuratura, Türkmenistanyň prezidentiniň ýanyndaky Demokratiýa we adam hukuklary institutyna, Aşgabatdaky ÝHHG merkezine, BMG bölümlerine we Halkara adam hukuklary kazyýetine ýüz tutdy. 2009-njy ýylyň maý aýynda Milli demokratiýa we adam hukuklary institutynyň müdiri Şirin Ahmedowadan Berdiýew är-aýalyň dogrudygyny ykrar eden jogap aldylar.
Muňa garamazdan, howpsuzlyk hyzmatlary maşgalany gününe goýmady. Berdiýewleri köplenç raýat eşikli näbelli adamlar köçede duruzup öldürjekdiklerini aýdyp, urup haýbat atýardylar. Berdiýewler erkin hereket etmek mümkinçiliginden mahrum boldular. Baş prokuraturanyň işgärleri ahlak we maddy taýdan ýetirilen zyýanyň öwezini dolmakdan ýüz öwürmegi talap etdiler. Howpsuzlyk hyzmatlarynyň wekilleri olara islendik ýerde işlemäge ýa-da işewürlik bilen meşgullanmaga rugsat bermediler. Ýaňy-ýakynda Aýjemal ýene-de zor bilen psihiatrik hassahana ugradyldy, oňa sanjym edildi we ýaňy-ýakynda öýüne gaýdyp geldi. Şeýle-de bolsa, Aşgabat prokurorynyň orunbasary ony hassahana iberjekdigini aýdyp haýbat atdy.
“Hronika Türkmenistan” gazetiniň redaktorlarynda Berdiýew maşgalasyna garşy repressiýa delillerini tassyklaýan resminamalar bar we olary halkara adam hukuklary guramalaryna geçirmegi, şeýle hem BMG-nyň Gynamalara garşy komitetiniň 2011-nji ýylyň maý aýynyň ikinji ýarymynda geçiriljek Türkmenistanyň meseleleri hasabatyna goşjakdygyny wada berýär.
Türkmen oppozisiýa web sahypasynyň habaryna görä, aprel aýynyň ahyrynda Ýewropa Parlamentiniň agzalarynyň wekiliýeti ýurtdaky adam hukuklary ýagdaýyny anyklamak üçin Türkmenistana gelýär. Bu saparyň netijelerine esaslanyp, wekiliýetiň agzalary Ýewropa Parlamentiniň Türkmenistan bilen ÝB arasyndaky wagtlaýyn söwda şertnamasynyň tassyklanmagyna ýa-da tassyklanmagyna esaslanjak hasabat taýýarlamaly.
Bu aralykda, REGNUM-yň habaryna görä, BMG-nyň Türkmenistanda ýaşaýan utgaşdyryjysy Lenni Montiel türkmen metbugatyna beren interwýusynda bilelikdäki hyzmatdaşlygyň netijesinde ýurduň adam hukuklaryny durmuşa geçirmek we goramak boýunça möhüm ädimleri ädendigini aýtdy. Sözlerini tassyklamak bilen, türkmen tarapynyň ähli diskriminasiýany ýok etmek baradaky konwensiýanyň ýerine ýetirilişi barada Milli hasabatlary taýýarlandygyny we BMG-nyň Çaga hukuklary baradaky konwensiýasynyň durmuşa geçirilişiniň başlandygyny habar berdi. Mundan başga-da, Montieliň pikiriçe, "bilelikdäki tagallalaryň netijesinde daşary ýurt raýatlarynyň we raýatlygy bolmadyk adamlaryň hukuklary bilen baglanyşykly meseleleri çözmek üçin Hereket meýilnamasy we Milli strategiýa kabul edildi." Onuň sözlerine görä, Türkmenistan hökümetiniň wekilleri ilkinji gezek Ženewa baryp, BMG Adam Hukuklary Geňeşiniň we BMG Adam Hukuklary boýunça Ýokary Komissarlygynyň edarasy bilen tanyşdylar.
Çeşme : Fergana
