2005-nji ýylyň mart aýynyň ortalarynda "Azatlyk" radiosynyň Türkmen bölüminiň täze habarçysy Ogulsapar Myradowa habarçy Halmyrat Gylyçdurdyyýew bilen guramaçylyk meselelerini ara alyp maslahatlaşmak üçin duşuşyk meýilleşdirildi. Jurnalist bilen duşuşyga Adam hukuklary aktiwisti Annagurban Amanglyjow bilen gitdi.
Soňra Pragadan gelen jurnalist Rozynazar Hudaýnazarowa öý telefonyndan söhbetdeşlik berdi. Ogulsapar şu wagta çenli radioda ýene birnäçe söhbetdeşlik ýaýlyma berip bildi. Ýöne Kümüş lakamy bilen berlen ilkinji söhbetdeşlikden soň, ýörite hyzmatlar oňa we Amanglyjowa gije-gündiziň dowamynda gözegçilik etdi. Telefonlar diňlemä alyndy, soň häkimiýetler onyuňwe gyzynyň el we öý telefonlaryny öçürdiler. Telefon üç aý bäri işlemeýär. Bu barada Myradowa dürli edaralara onlarça gezek ýüz tutdy, ýöne häkimiýetler “işiň aşa köp bolmagy, ökde hünärmenleriň bolmazlygy, aşa dyknyşyk we aragatnaşyk kesilmeginiň sebäbini tapyp bilmezlik” diýip bahana tapdylar.
Myradowlaryň ýaşaýan jaýynyň girelgesiniň daşynda birnäçe wagtlap daşarky gözegçilik ýola goýuldy: girelgede iki adam nobatçydy. Myradowanyň Aşgabat şäheriniň polisiýa bölüminiň başlygy, podpolkownik K.M. Tyllaýewe ýüzlenmesinde: " Birnäçe wagt bäri şübheli adamlar girelgämiziň ýaşaýjylary bilen gyzyklanýar, özlerini şäher häkimliginiň işgärleri hökmünde tanadýarlar...... Bu adamlar mart aýynyň ortalarynda, soň bolsa 4-nji aprelde we 6-njy aprelde bize gelip gördüler." Olar howp bilen Myradowany işini togtatmaga mejbur etmäge synanyşdylar. Oňa öýünden kowarys diýip haýbat atdylar, çagalarynyň erkinligine howp saldylar. Soň belli bolşy ýaly, şunuň ýaly familiýaly adamlar häkimlikde işlemeýärler. Ýerli polisiýa işgärleri Muradowanyň ýaşaýan ýerine işgärlerini ibermek baradaky hakykaty hem inkär edýär. Bu ýagdaýlar barada Ogulsapar prokuratura, polisiýa we Milli howpsuzlyk ministrligine aç-açan hat ýazýar.
Ýakynda ol gije-gündiziň dowamynda gözegçilik astynda saklandy. Ogulsaparyň aýdyşy ýaly: “Ýigrimi günden gowrak wagt bäri ýakyndan gözegçilik edilýärin, ähli hereketlerim wideo kamera düşürilýär. Gözegçilik köplenç Lada awtoulagynyň 99 modeliniň G № 4865 AH belgili kümüş reňk, G № 6425 AG ak reňk we G № 7563 AH we G № 4719 AH belgili 5 sany ak model awtoulag tarapyndan amala aşyrylýar. Iýun aýynyň 17-sinde günortan öňki Wokzalnaýa köçesiniň 38-nji jaýynda ýaşaýan garry ejem Annasoltanyň öýüne ot ýakmak synanyşygy edildi. 1948-nji ýyldaky ýer titremesinden soň gurlan “Fin” ady bilen tanalýan köne agaç jaýlar bu sebitde ýerleşýär. Goňşular ýangynyň esasy binalara ýaýramazyndan ozal söndürmegi başardylar.”
Bu press-reliz ýaýradyljak bolanda, Aşgabatdan gyssagly habar geldi. Şu gün, agşam sagat 5 töweregi, Aşgabat polisiýa bölüminiň iki işgäri Myradowanyň öýüne gelip, 1948-nji ýylda doglan Ogulsapar Muradowany № 55-46 AH belgili awtoulagda alyp gitdi. Resmi çagyryş ýa-da kepillik berilmedi. Myradowlaryň gaharyny getirip, özüni Toýly diýip tanadan uly leýtenant, "söhbetdeşlik üçin" äkidilendigini we ofis telefon belgisini 39-00-49 belledigini aýtdy. Beýleki bir habarda adam hukuklary aktiwisti Amanglyjow bar. Mälim bolşy ýaly, 2006-njy ýylyň 16-njy iýunynda, öýlän sagat 11 töweregi, Türkmenistanyň Milli Howpsuzlyk Ministrliginiň işgärleri 1971-nji ýylda doglan Türkmen Helsinki Adam Hukuklary Gaznasynyň (THF) agzasy Annagurban Amanglyjowy tussag etdi.
Şol gün Annagurbanyň awtoulagy Aşgabatdaky köçeleriň birinde saklandy. Şaýatlaryň sözlerine görä, Milli howpsuzlyk ministrliginiň bäş işgäri, sürüjiniň ýok ýerinde maşyny açyp, kiçijik bukjany kabinanyň içine atypdyr. Garyndaşlarynyň yzygiderli haýyşlaryna garamazdan, häkimiýetler Amanglyjewiň tussag edilmeginiň sebäpleri barada hiç hili maglumat bermeýärler.
Annagurbana hem gözegçilik edilendigi, Annagurbanyň Türkmenistanda bilim we saglygy goraýyşyň hakyky ýagdaýy bilen gyzyklanýan Fransuz teleýaýlymynyň 2 jurnalistleri bilen resmi däl duşuşyklaryndan soň gözegçiliginiň hasam güýçlenendigi mälim boldy. Muňa garamazdan, Annagurban adam hukuklary çärelerini dowam etdirdi.
Adynyň efirde tutulmazlygyny haýyş eden etrap prokuraturasynyň uly agzasy: “Görnüşinden, oňa neşe serişdeleri ýa-da has erbet patronlar atyldy. Hemmeler eýýäm ýakynda Baş prokuratura tarapyndan öňe sürlen ak sapaklar bilen tikilen ogurlyk we korrupsiýa aýyplamalaryndan doýdular. G.Atajanowa tussag edilenden soň, Milli howpsuzlyk ministrligi boş ýerini eýeledi. Neşe gaçakçylygyna we jenaýatçylyga garşy göreş meselesi dünýäde giňden ýaýranlygy sebäpli, Milli Howpsuzlyk Ministrligi bu zatlaryň birini oturtmak bilen adam hukuklaryny goraýjyny tussag etmek kararyna geldi. Bu ýagdaýda "iki towşany birden öldürýärler": rejime garşy çykýan adam hukuklaryny goraýjy aktiwistden dynýarlar we ýurduň ýolbaşçylaryna wepalylygyny görkezýärler we, döwletiň howpsuzlygyny üpjün etmäge taýýardyklaryny aýdýarlar.
Häkimiýetleriň Türkmen Helsinki Adam Hukuklary Gaznasynyň agzalaryny awlaýandyklary başga bir hakykat bilen subut edilýär. Myradowanyň tussag edilmegi bilen bir wagtda üç polisiýa işgäri, tussag etmek üçin resmi resminamalary görkezmän, 1965-nji ýylda doglan adam hukuklary guramasynyň aktiwisti Ýelena Owezowany öýünden polisiýa alyp gitdi. Ol üç we on bir ýaşly iki çagany terbiýeleýär.
Ýarym sagatdan soň polisiýa 1959-njy ýylda doglan Sapardurdy Hajyýewi hem tussag etdi. - THF başlygynyň garyndaşy. Bize Aşgabat wagty bilen sagat 11-de tussag edilenleriň garyndaşlarynyň Içeri işler ministrliginiň binasynyň girelgesiniň öňünde ýygnanandyklaryny aýtdylar. Gulluk işgäri ýa-da beýleki işgärler aktiwistleriň haýsy esasda tussag edilendigini we garyndaşlaryna hiç hili maglumat bermeýändigini aýdýarlar. Polisiýanyň 39-00-49 belgili telefony arkaly hem düşnükli jogap almak mümkin däl.
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy.
