Fewral aýynyň başynda Türkmenistanyň prezidenti häkimiýetleriň ähli etrap we sebit keselhanalaryny ýapmak kararyny tassykladylar. S.Nyýazowyň pikiriçe, ähli hünärli lukmançylyk işgärleri paýtagtda jemlenendir, her sebit merkezinde diňe anyklaýyş merkezi galýar, adamlar bejergi üçin olaryň ugrukdyrmagy bilen bejergi üçin Aşgabat şäherine giderler. Ýurduň beýleki hassahanalary we gospitallary ýapylar".
Türkmen Helsinki gaznasy häkimiýetleriň bu ädimleriniň türkmen raýatlarynyň saglygy goraýyş hukugyny hasam çäklendirjekdigine ynanýar. Indi Türkmenistanyň uzak sebitleriniň syrkaw raýatlary ilki bilen sebit anyklaýyş merkezine barýan ýol üçin pul tygşytlamaly bolarlar, soň bolsa Aşgabada syýahat we ýaşamak üçin pul tygşytlamaly bolarlar we elbetde bejergi üçin ep-esli mukdarda pul ýygnamaly bolarlar.
Etraplarda we sebitlerde ýaşaýyş derejesiniň pesligi we işsizligiň ýokary bolmagy ilatyň paýtagtda tölegli esasda hünärli lukmançylyk kömegini almak mümkinçiligini çäklendirýär. Mundan başga-da, şeýle çäreler bilen häkimiýetler türkmen ilatynyň ýaşaýyş derejesini hasam peselder. (GDA ýurtlarynyň arasynda ABŞ-nyň Merkezi aňtaw gullugynyň statistikasy esasynda düzülen reýtinge görä, Türkmenistanda ömrüň iň pes derejesi 61,19 ýyl).
Türkmenistanyň prezidentiniň özi şu günleriň birinde çep gözündäki katarakt üçin operasiýa bolmakçy. Habar beriş serişdeleriniň habaryna görä, ýönekeý operasiýa üçin Germaniýadan alty hünärmen geler. Ýerli lukmanlar Aşgabatdaky Göz keselleri institutynda uzak wagt bäri şuňa meňzeş operasiýalary üstünlikli amala aşyrýandyklaryny öňe sürýärler.
Göz keselleri institutynyň kabulhanasynda (Direktor-Amansähetow Şamyrat) Saglygy goraýyş ministriniň orunbasary tarapyndan tassyklanan bahalary ýerleşdirdi. Paýtagtda başga hiç bir hassahana nyrhlary tassyklamady, olaryň hersi belli bir hassahananyň administrasiýasy tarapyndan oýlanyp tapylan nyrhlara laýyklykda işleýär.
Gözüň kataraktasy üçin geçirilen operasiýa 3 440 000 manat. (Resmi dollaryň hümmeti 5200 manat, bazar bahasy takmynan 25 000 manat). Lazer bejergisi 2 990 000 manat, konserwatiw bejergisi üç basgançakda amala aşyrylýar: birinji tapgyryň bahasy 1 250 000 manat, ikinji tapgyryň bahasy 1 740 000 manat, üçünji tapgyry – 2 500 000 manat. Glaukoma bejergisi hem üç basgançakda amala aşyrylýar: birinji we ikinji etapda her birine 1 180 000, üçünji – 2 250 000 tölemeli.
Ýarawsyz çaga hakda maslahat 8000 manat, bir günde bir düşek 35 000 manat bolar. Mundan başga-da, aýdylmadyk salgytlar bar: konserwatiw bejergi üçin 150 ABŞ dollaryny, lukman üçin 100 dollar tölemeli.
Amallar we hirurgiýa üçin hassalar zerur bolan ähli dermanlary, şprisleri, ýara bandajlaryny, ýelimleýji gipsleri, hatda göz gyrkymyny kesmek üçin ulanylýan adaty ütükleri hem getirmeli.
Her bir lukman we şepagat uýasy otaglarynda öz hasabyna abatlaýyş işlerini geçirmeli. Özleri otag üçin zerur lampalara we kanselýariýa çenli zerur emläk alýarlar. Binanyň daşyndaky, koridorlarda, kabulhanada we hajathana abatlaýyş işleri baý hassalaryň hasabyna amala aşyrylýar. Hünärmenleriň soňky üç ýylda geçirilen gözegçiliklerine görä, göz institutynda näsaglaryň sany düýpgöter azaldy. 2000-2002-nji ýyllarda bolsa oftalmiki hassahananyň koridorlarynda nobatlar bardy, ýöne indi gymmat düşýändigi sebäpli hassalar bejergi alyp bilmeýärler: institut ýarym boş.
Keselhanada hassalar az. S.Nyýazow: On günlük bejergi üçin 1 800 000 manat tölemeli, üstesine-de ähli zerur dermanlar satyn alynmaly we gözleg çykdajylary tölenmeli. Beýleki tarapdan, Gyzyl Haç keselhanasynda uly nobatlar peýda boldy, hassanyň derman we bejermek üçin tölän 1 500 000 manady, lukmanlar dermanhanalaryň ýoklugy sebäpli ulanylmadyk dermanyň bahasyny dogruçyl gaýtaryp berýärler.
“Enäniň we çaganyň saglygy” Ylmy Gözleg Institutynyň çaga dogrulýan öýünde adam köp. Bu ýerde çaga dogurmak mugt, ýöne institutyň öňdebaryjy lukmanlarynyň biriniň aýdyşy ýaly: "Iki günüň içinde täze doglan çaganyň göbegi aýrylmasa-da, çagasy bolan aýal çykarylýar". Paýtagtdaky beýleki enelik bölümleri diňe tölegli işleýär.
Aşgabatdaky "Tiz kömek" hassahanalardan yza galmaýar. Täze ýylyň başyndan tiz kömek ulaglary her jaň üçin 50 000 manat bikanun alyp başlady, üstesine-de hassalardan şpris, derman, bandaj we ş.m. talap edýär. Häkimiýetleriň gyssagly kömek bölümlerini “türkmenleriň öz-özüni goldamagyna” geçirmek isleýändigi barada myş-myşlar ýaýrady: gyssagly hassanyň serişdesi ýok bolsa, reanimasiýa kabul edilmez.
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy.
