2010-njy ýylyň 6-njy oktýabrynda adam ölçeglerine syn konferensiýasy Warşawada tamamlandy. Gündelik mejlislerde Ýewropadaky Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň (ÝHHG) gatnaşyjy ýurtlarynyň wekilleri çydamlylyk we diskriminasiýa ýol bermezlik, öz ýurtlarynda kanunyň hökmürowanlygyna nähili hormat goýulýandygyny, syýasy partiýalar baradaky borçnamalaryň halkara derejesinde ýerine ýetirilişine seredildi, parahatçylykly ýygnanyşmak azatlygy, ýörelgeleri we olaryň häkimiýetleriniň terror howpuna garşy nähili göreşýändigi meselelerini ara alyp maslahatlaşdylar. ÝHHG-nyň ýörelgelerine laýyklykda pikir alyşmak we goşmaça tarapdan gelen habarlary diňlemek maksady bilen bu çärä häkimiýetleriň we hökümete degişli bolmadyk pudagyň wekilleri gatnaşdy.
Şeýle-de bolsa, türkmen aktiwistleri konferensiýa doly gatnaşmakdan mahrum boldular, sebäbi onlaýn hasaba alynşykda olaryň Warşawada bolup biljekdigi barada hiç hili tassyknama ýokdy.
"Adam hukuklary bilen baglanyşykly häzirki ýagdaýa umumy syn taýýarladym, ýöne gynansagam ony hödürläp bilmedim"- diýip, Wenada ýerleşýän Türkmen Adam Hukuklary Başlangyjynyň başlygy Farid Tuhbatullin, hasabatyny halkara adam hukuklary toparlarynyň üsti bilen ýaýratmagy meýilleşdirýändigini NBCA habar berdi.
Iki günden soň Bolgariýadan gelen Türkmen Helsinki Adam Hukuklary Gaznasynyň agzasy Annadurdy Hajyýew bu çärä gatnaşmagy başardy, maslahaty guraýjylaryň sözlerine salgylanyp, resmi Aşgabadyň garşylyklary sebäpli oňa gatnaşmagyň mümkin bolmadygyny aýtdy.
Hajyýew öz çykyşynda Türkmenistanda žurnalistleriň işi, hereket meselesi we söz azatlygyna edilýän basyş meselesini gozgady.
Şol bir sebäp bilen, häzir Wenada ýaşaýan sürgündäki Türkmenistan Respublikan partiýasynyň lideri Nurmuhammet Hanamowa hem konferensiýa gatnaşmaga rugsat berilmedi.
Adam ölçegleri boýunça soňky ýigrimi ýylyň dowamynda resmi Aşgabadyň wekilleri bu konferensiýa diňe bir gezek, 2005-nji ýylda gatnaşdylar. Şondan soň häkimiýetler adam hukuklary bilen baglanyşykly çärelere gatnaşýan köp sanly türkmen dissidentini çagyrýandyklary sebäpli "terrorçylar bilen" bir stolda oturmak islemeýändiklerine salgylanyp, çärä wekiliýet ibermediler.
Aktiwistler, tersine, Warşawada yzygiderli çykyş edýärdiler.
Ynsan hukuklaryny goraýjylar şeýle ýygnaklary peýdaly hasaplaýarlar we muny häkimiýetleri diňlemek üçin hakyky pursat diýip atlandyrýarlar.
Tuhbatullin: "Häkimiýetler bilen başga gepleşigimiz ýok we biz oňa barýan ýolda islendik görnüşi ulanmaga mejbur bolýarys" -diýdi. "Ýewropa Parlamentiniň, ÝB-niň, ÝHHG-nyň we wekiliýetleriň [Adam ölçegleri konferensiýasyna gatnaşan] beýanatlarynda beýan edilýän zatlar hem maglumat berýär we häkimiýetlerimize ýetip biler."
2010-njy ýyldaky syn konferensiýasynyň ikinji ýygnagy 18-nji oktýabrdan 22-nji oktýabr aralygynda Wenada geçirildi.
Adam hukuklary boýunça Türkmen Başlangyjy tarapyndan habar berlişi ýaly http://www.chrono-tm.org/?id=2786, 18-nji oktýabrda, konferensiýanyň Wena ýygnagynda Hanamow bilen Tuhbatulline gatnaşyjy hökmünde hasaba alynmajakdyklaryny we zala girmejekdiklerini aýtdylar.
ÝB, ABŞ, Kanada we beýleki ýurtlaryň wekilleri tarapyndan ÝHHG-nyň ýolbaşçylaryna ýüzlenilen berk çykyşlardan soň, Hanamow we Tuhbatullin ertesi gün konferensiýa gatnaşmak üçin hasaba alyndy. Muňa jogap hökmünde ilçi Esen Aýdogdiýewiň ýolbaşçylygyndaky Türkmenistanyň resmi wekiliýeti mejlisler otagyndan çykdy.
Maslahatyň adam ölçeglerine bagyşlanan üçünji iş sessiýasy 25-nji noýabrdan 28-nji noýabr aralygynda Astana şäherinde geçiriler.
Bu makala, National Endowment for Democracy gaznasy tarapyndan maliýeleşdirilýän “Merkezi Aziýa habarlary gysgaça” taslamasynyň bir bölegi hökmünde taýýarlandy.
