Bu ýyl Türkmenistanda uçurym bolmaz. Ne mekdep, ne uniwersitet. 10 ýyllyk bilim ulgamyna gaýdyp gelensoň, kesilen Nyýazow programmasy boýunça okanlaryň hemmesi 9 ýyllyk okuwdan soň mekdebi gutarmazlar, 10-njy synpa giderler.
Bu hakykat şatlyk bilen bilen bolmasada, tutuş jemgyýet tarapyndan “giň razylyk” bilen kanagatlandy. Muny gyşyk we goşa dyrnak içinde bolmazdan aýdyp bolar. Nyýazowyň öz halky boýunça geçiren synaglaryndan soň ýagdaý kem-kemden gowulaşdy we halk ýene-de hökümete ynam bildirmäge taýyn. Bu bolsa begendirýär. Hatda täze bilim ministriniň beýik Saparmyrat Türkmenbaşynyň Ruhnamasynyň bilim işinde möhüm orny eýelejekdigi baradaky sözleri indi hiç kimi gorkuzmaýar - medeniyetli bilim maksatnamalaryna dolanmagyň fonunda bu manysyzlyk çalt azalýar. Häkimiýetleriň öz-özüne zyýan bermek bilen prezidente wepalylyk kasamyny ahyrsoňy aýyrandygyna begenmän bolmaz. Bu aýdylan sözler bilen ýazylan hem bolsa, watany we prezidenti ýada salmagyň manysy ýok, däli elementleri bolan bu anahronizm (geçmiş zaman) her gün “... elim gurap galsyn, dilim ejiz bolsun ...” diýip okaýan çagalaryň beýnilerini bozmaz! Emma psihologiki boýuntyryk henizem agyr we häkimiýetleriň durmuşy gowulaşdyrmak üçin edýän synanyşyklary henizem manysyz. Belki, Nyýazowyň mör-möjekleri henizem hökümdarlarymyzyň kellesinde aýlanýar? Sowet degişmesinde bolşy ýaly: haýsy awtoulag ýygnalan bolsa-da, hemmesi Kalaşnikowyň awtomat ýaragy bolup çykýar. Häkimiýetler internete elýeterliligini yglan etdiler, emma bir sagat internete girmek 5 dollar, internet kafesi esgerler tarapyndan goralýar. Adam hukuklary ombudsmeni näme diýsene, ol gebuha (Döwlet howpsuzluk komitetiniň) höwürtgesiniň öňki jüýjesi ýaly.
Bu ýerde Nyýazowyň kellesindäki mör-möjekler hakda aýdylmagy ýöne-ýere däl. Şol bir kanuny inkär edýän we umumy kabul edilen kadalara äsgermezlik şu ýerde ýüze çykýar; beýleki ýurtlarda pikir edip bolmajak hereketler henizem dowam edýär. Türkmen hökümetinde ylym dalaşgärleri bu barada bilmeli. Şeýlelik bilen, demokratik döwletiň prezidentiniň "mejlisiň başlygyny saýlamak" kararyna gol çekmegi mümkin däl. Mejlisiň başlygy garaşsyzlyk we ygtyýarlyklary bölmek ýörelgesini ýatda saklap, ministrler kabinetine-de goşulmaly däldir.
Ýöne bularyň hemmesi diňe isleg bolan bolsa, diri galyp we aýrylyp bilner. Şeýle bir däp bar, kasam kabul ediş dabarasyndan 100 gün soň täze hökümdaryň potensialyna baha berilýän belli bir netije çykarylýar. Näme etmegi başardy, nämäni görkezmeli, nämäni dolandyrdy we geljege meýilnama bermegi wada berdi. Täze prezident, Nyýazowyň ortodoksallygyna göz aýlap, köne bilen uzaklaşmaga synanyşýar. Ol muny uzak wagtlap eder, şübhesiz - gaty çalt netije bermez, bu kagal bilen baglanyşykly gaty biabraý görüner, türkmen halkynyň jyns taýdan (isleýşiňiz ýaly, milli) aýratynlygy nazaryýeti bilen aýlanmaga taýyn. Emma bir gün medeniyetli bolmak üçin biabraý bolmaly.
Emma ol wagt entek gelmedi. Gazetleriň baş sahypalarynda henizem täze lider bar we hökümet işlerinden we olaryň netijelerinden başga habar ýok. Ekin meýdanlaryndan gelen habarlar entek hasap edilmeýär; ekin meýdanlarynda Türkmenbaşy aradan çykandan soň entek täze bir zat döremedi. Ikinjiniň mör-möjekleri bolsa, türkmen resmileriniň kellelerinde we türkmen güýçleriniň koridorlarynda ylgaýar we ylgaýar.
Myrat Aýtakow. (Aşgabat)
Oazis Žurnaly
