Synlara görä, IWPR tarapyndan neşir edilen makala Türkmenistanda raýat jemgyýetiniň ösüşindäki möhüm meseleleri kesgitlemäge kömek etdi.
Ynsan hukuklaryny goraýjylar, IWPR-nyň Türkmenistanda garaşsyz hökümete degişli bolmadyk guramalar baradaky resmi bellige almak hukugyny tassyklaýan makalasynyň gözleg işleri we maglumat kampaniýalary üçin daşary ýurtlarda ýerleşýän halkara guramalary we türkmen dissident toparlary üçin gymmatly maglumatlary berýändigini bellediler.
IWPR-iň Türkmen HDBG üçin ýagtylyk ýok makalasynda (RCA № 586, 2009-njy ýylyň 11-nji awgusty) Türkmenistanyň prezidenti Gurbanguly Berdimuhammedowyň hökümetiň berk gözegçiligini gowşatmagy wada bereninden iki ýyldan gowrak wagt bäri hiç zat üýtgemändigi aýdylýar.
Ynsan hukuklaryny goraýjy guramalar düýbünden kabul ederliksiz hasaplanylsa-da, garrylara kömek etmek we aryçylyk ýaly bigünä sebäpleri yzarlaýan birleşikleri hem resmi bellige almak baradaky arzalarynyň şowsuzlugy bilen ýüzbe-ýüz bolýarlar. Berdimuhammedow häkimiýet başyna geleli bäri hiç bir hökümete degişli bolmadyk gurama resmi bellige alnyp bilmedi.
Nýu-Ýorkda ýerleşýän Ynsan hukuklaryny goraýjy “Human Rights Watch” guramasynyň ozalky gözlegçisi, ýaňy-ýakynda öňki kommunistik ýurtlarda raýat jemgyýetini goldaýan başga bir halkara guramasyna işe geçen Mariýa Lisitsyna: “Bu gaty möhüm mesele” diýýär. "Bu, bizin hasabatlarymyz we düşündirişlerimiz üçin gözleýän maglumatlarymyz".
Gözlegçi, şeýle hem IWPR makalasynyň möhüm meseleleri kesgitlemäge kömek edendigini belläp geçdi: "Bu mowzuk barada has köp maglumat tapmaga synanyşýarys, makalalaryňyz haýsy meseleleriň has jikme-jik bolmalydygyny kesgitlemek üçin gowy başlangyç."
Lisitsyna, umuman, Türkmenistan baradaky IWPR makalalarynyň hemmesini öwdi: "Olar [IWPR makalalary] ýagdaýa umumy düşünmek we geljekki gözlegleri meýilleşdirmek üçin örän peýdaly" diýdi.
Gollandiýada ýerleşýän Türkmenistanyň Raýat Demokratik Bileleşiginiň lideri Wýaçeslaw Mamedow bu pikir bilen ylalaşýar we IWPR makalasynyň “Türkmenistanda HDBG hasaba almak meselesi barada möhüm maglumat çeşmesidigini” aýtdy.
"Bu maglumatda dürli raýat jemgyýeti toparlaryny hasaba almak meselesi we Türkmenistanyň dürli sebitlerine wekilçilik etmek möhümdir" -diýýär.
"Bu material diňe bir daşary ýurtly okyjylar üçin däl, eýsem jemgyýetçilik guramalaryny hasaba almak bilen baglanyşykly meseleler barada ygtybarly maglumat almak mümkinçiliginden mahrum bolan Türkmenistandaky işjeň jemgyýet üçinem uly gyzyklanma döredýär."
Mamedowyň pikiriçe, IWPR neşiri hasaba alynmadyk jemgyýetçilik guramalarynyň halkara donor jemgyýeti tarapyndan ykrar edilmeýändigi we maliýe kömegini alyp bilmeýändigi sebäpli ýüze çykýan kynçylyklar barada jedel döretdi.
Mamedow, şeýle hem bu meseläniň türkmen HDBG goldaýan halkara guramalary üçin kynçylyk döredýändigini aýdýar: "Olar ýa tertipnamalaryna täzeden garamaly we hasaba alynmadyk raýat toparlaryny maliýeleşdirmek töwekgelçiligini çözmeli ýa-da hökümete tarapdar jemgyýetçilik guramalaryny maliýeleşdirmäge başlamaly".
Bolgariýada ýerleşýän Türkmen Helsinki Adam Hukuklary Gaznasynyň başlygy Täjigül Begmedowanyň sözlerine görä, bu makala “Türkmenistandaky hakyky ýagdaýy göz öňünde tutup, halkara donor guramalary üçin işlerini utgaşdyrmak üçin göz açýar we mümkinçilikdir.”
Begmedowanyň pikiriçe, IWPR makalasyndaky maglumatlar Türkmenistan ýaly ýurtlara öz kanunçylygyny halkara ülňülerine laýyk getirmäge kömek edýän halkara guramalary üçin peýdaly bolup biler.
Bu meselede Begmedowa: "Ýerli jemgyýetçilik guramalarynyň hasaba alynmagyna we işlerini dowam etdirmegine kömek etmek üçin has çynlakaý üns bermek möhümdir" -diýdi.
Şeýle hem, ol: "2007-nji ýylda Prezident Berdimuhammedow häkimiýet başyna gelenden soň, halk raýat jemgyýetine döwlet gözegçiliginiň gowşamagyna garaşýardy, ýöne [rugsat bermegi wada bermek] beýannama derejesinde galdy" -diýdi.
"Iş ýüzünde HDBG statusyny almak üçin mümkinçilikler ýatyryldy."
Mamedowyň pikiriçe, haýsydyr bir çäre görülmedik halatynda birnäçe ýyldan garaşsyz raýat jemgyýeti diňe hökümete tarapdar guramalaryň galan ýeri bolan Türkmenistanda ýaşamagyny bes edip biler.
Şeýle hem, IWPR-nyň jemgyýetçilik guramalarynyň aktiwistlerinden ýurtdan çykyp ýa-da gizlinlikde işlemegine salgylanmagynyň hakyky ýagdaýy görkezýändigini belläp: "Bu has pajygaly hakykata gaty ýakyn - Türkmenistanda raýat jemgyýeti aktiwistlere garşy 20 ýyllap gorkuzmak we repressiýa etmek we raýatlary parahatçylykly we peýdaly jemgyýetçilik çärelerini geçirmek mümkinçiliginden mahrum etmek netijesinde ýok edildi."
Begmedowa, şuňa meňzeş makalalaryň Türkmenistandan şeýle maglumatlary almagyň nähili kyndygyny göz öňünde tutup, meseläniň gerimi barada düşünje berýändigi bilen ylalaşýar: “Türkmenistanda HDBG takmynan sany barada maglumat biziň üçin gaty peýdaly.” “Türkmenistanda jemgyýetçilik guramalarynyň takmynan sany baradaky maglumatlar biziň üçin gaty peýdaly. Makala çeşmelerimizden gelýän maglumatlary hem tassyklaýar.”
Ynsan hukuklaryny goraýjy öz edarasynyň resmi hasaba alynmaga synanyşýan azyndan üç guramadan habarlydygyny aýtdy: "Olaryň arasynda: bir topary aktiwist mugallymlar, beýlekisi aýal telekeçiler we ýaşlar topary."
Begmedowa IWPR makalasynda ýerli aktiwistleriň howply ýagdaýdadygy baradaky pikir bilen ylalaşýar - kanuny taýdan işlemek gadagan, ýöne her niçigem bolsa synanyşjak bolanlarynda howp abanýar:
“Häkimiýetler HDBG kanunlaşdyrylmagyna köp sanly päsgelçilik döretmek bilen, olary howp we töwekgelçilik astynda bikanun işleri alyp barmaga mejbur edýär. Bu, elbetde, häkimiýetlere aktiwistleri yzarlamaga sebäp berýär. "
Inga Sikorskaýa, Türkmenistan we Özbegistan üçin IWPR redaktory.
