Türkmenleriň hasabaty halkara jemgyýetçiligini azaşdyryp bilmedi.
17-18-nji maýda Ženewada, 46-njy mejlisde BMG-nyň Gynamalara garşy komiteti Türkmenistanyň Gynamalara we beýleki rehimsiz, adamkärçiliksiz ýa-da mertebäni kemsidýän çemeleşme ýa-da jeza garşy konwensiýasynyň ýerine ýetirilişi baradaky ilkinji milli hasabatyna garady.
Garaşylyşy ýaly, Komitet halkara hökümete degişli bolmadyk guramalar tarapyndan we türkmen häkimiýetleri tarapyndan Gynamalara garşy konwensiýanyň bozulmagy, tussaglara we tussaglara adamkärçiliksiz we bikanun çemeleşmeleriň ulanylmagy, raýatlaryň başga-da birnäçe hukuklarynyň we azatlyklarynyň bozulmagy baradaky maglumatlary öz içine alýan goşmaça hasabatlary ünsden düşürmedi.
Gynamalara garşy komitetiň jemleýji synlary, türkmen tarapyna hödürlenip, BMG-nyň web sahypasynda çap edildi: “Komitet hasabatda Gynamalara we beýleki rehimsiz, adamkärçiliksiz ýa-da mertebäni kemsidýän çemeleşme ýa-da jeza garşy konwensiýanyň düzgünleriniň ýerine ýetirilişi barada statistik we amaly maglumatlaryň ýokdugyna gynanýar. Milli hasabat on ýyl giç tabşyryldy, netijede Komitet 1999-njy ýylda Konwensiýany tassyklan döwlet tarapyndan Konwensiýanyň ýerine ýetirilişini seljerip bilmeýär."
Komitet alada goýýan esasy meseleleri kesgitledi we birnäçe halkara kadalarynyň bozulmagy bilen baglanyşykly Türkmenistana teklipler berdi.
Gynamalar we ýowuz çemeleşmeler
Türkmenistanda tussaglara giňden ýaýran gynamalar we zulum edilýändigi baradaky köp habarlarda çuňňur alada bildirildi. Komitete berlen ygtybarly maglumatlara görä, hökümet işgärleri tarapyndan raýatlara gynamalara, sütemlere we haýbatlara sezewar edilýär, esasanam boýun almak üçin tussag etmek we deslapky tussag astynda, şeýle hem boýun alandan soň goşmaça jeza hökmünde.
Şeýle hem, komitet günäkärdigini subut etmek üçin ygtyýarlyklardan hyýanatçylykly peýdalanmagy we tussaglykda saklanýan adamlara garşy zorlugy ulanmagy gadagan edýän kanunlaryň bardygyny belläp, kanunçylyk binýadynyň we iş ýüzünde durmuşa geçirilmeginiň arasyndaky hakyky gapma-garşylyk barada alada edýär. Netijede, Komitet tutuş ýurt boýunça gynamalaryň we ýowuz daraşmalaryň öňüni almak üçin gyssagly we täsirli çäreleri görmegi maslahat berýär. Türkmenistana gynamalara we ýowuz daraşmakda günäkärlenýänlere jezasyz galmak üçin güýçli çäreleri görmek, şeýle hereketler üçin jogapkärlere gyssagly, bitarap we giňişleýin derňew geçirmek we günäkär tapylan halatynda degişli höküm çykarmak we pidalara degişli öwezini dolmak we tölemek maslahat berilýär.
Şeýle hem, Komitet Türkmenistanyň içerki kanunçylygynyň Gynamalara garşy konwensiýada göz öňünde tutulan ülňülere doly laýyk gelmeýändigini belläp, kazyýet we hukuk goraýjy edaralaryň işgärlerine iş ýüzünde ulanmak üçin bu ülňüler bilen doly tanyş bolmagyny maslahat berýär.
Komitet Türkmenistanda Konwensiýanyň 1-nji maddasynda görkezilişi ýaly “gynamalar” düşünjesiniň entek milli kanunçylyga girizilmändigini aýtdy, Jenaýat kodeksinde gynamalaryň ulanylmagy üçin jogapkärçiligi göz öňünde tutýan düzgünleriň ýokdugy we ony "resmi ygtyýarlykdan hyýanatçylykly peýdalanmak" diýip hasaplaýar.
Şeýle hem, Türkmenistanyň konstitusiýasynyň 47-nji maddasy bellendi, oňa laýyklykda raýatlaryň hukuklarynyň we azatlyklarynyň adatdan daşary ýa-da harby kanunlarda milli kanunçylyga laýyklykda togtadylyp bilner. Geňeş Türkmenistany milli kanunçylyga “gynamalar” kesgitlemesini girizmäge we gynamalar hökmünde kesgitlenip bilinjek hereketleri anyk kesgitlemäge we “çäklendirmeler kanuny” düşünjesine tabyn edilmeli däl hereketler üçin jeza kesgitlemäge çagyrýar.
Komitet Türkmenistanyň Jenaýat kodeksiniň içerki işler edaralaryna adamy prokuroryň buýrugy bolmazdan 72 sagat tussag etmek we bir ýyl azatlykdan mahrum etmek hukugyndan alada bildirýär. Geňeş bu döwürde tussag edilenlere köplenç kanuny wekilçilik edilmeýändigini we hukuk goraýjy edaralaryň işgärleriniň boýun almak üçin gynamalary, şol sanda kämillik ýaşyna ýetmediklere garşy ulanýandyklaryny habar berdi.
Komitet, hususan-da, Türkmenistana tussag edilenleriň hemmesinden tussag edilen gününden başlap ähli kanuny kepillikleriň berilmegini, şol sanda aklawça ýüz tutmak we garaşsyz lukman tarapyndan lukmançylyk barlagy, garyndaşlaryna habar bermek hukugy bilen üpjün edilmegini, tussag etmek, häzirki wagtda habar bermek hukugy, hukuklary we aýyplamalary we kanunda görkezilen möhletlerde kazyýete çykmak hukugy baradaky tussaglyklar; derňewiň we kazyýet işiniň her tapgyrynda kämillik ýaşyna ýetmediklere, şol sanda sorag wagtynda, aklawçylaryň, ene-atalaryň ýa-da kanuny hossarlaryň hökmany suratda bolmagyny üpjün etmek; tussag edilenleriň atlarynyň ýeke-täk sanawda ýazylmagyny we aklawçylar we bu sanaw bilen tanyşmaga hukugy bolan ähli adamlar üçin elýeterli bolmagyny üpjün etmegi maslahat berýär. Polisiýa bölümlerinde we tussag edilen ýerlerde geçirilen ähli soraglar gynamalaryň we ýowuz daraşmagyň öňüni almak üçin goşmaça serişde hökmünde audio ýazga alynmaly ýa-da wideo ýazga geçirilmeli.
Kazyýetiň garaşsyzlygy
Komitet prokuraturanyň we kazyýetiň garaşsyzlygynyň bolmazlygy sebäpli ýüze çykýan adalat ulgamynyň netijesiz işlemegine çuňňur alada bildirdi. Şunuň bilen baglylykda, kazyýetiň garaşsyzlygyna howp salýanlygy sebäpli, kazylary bellemek we wezipä bellemekde prezidentiň gatyşmagyna ýol berilmezligi aýratyn nygtaýar. Komitet kazyýetiň garaşsyzlygyny we bitaraplygyny halkara ülňülerine laýyklykda ýerine ýetirmekde, hususan-da Kazyýet garaşsyzlygy baradaky esasy ýörelgelerde (Baş Assambleýanyň 1985-nji ýylyň 40/146 karary) kabul edilmegini maslahat berýär. Şunuň bilen baglylykda, Komitet protestant ruhanysy Ilmyrat Nurlyýewe garşy kazyýetiň kararyna ünsi çekýär we kazyýet işine bitarap we garaşsyz garamagy talap edýär.
Şikaýat we derňew mehanizmleri
Döwlet işgärlerine jezasyzlyk
Komitet hukuk goraýjy edaralaryň işgärleri tarapyndan gynamalar we ýowuz daraşmalar baradaky aýyplamalaryň ýeterlik derňelmeýändigi, kazyýet jogapkärçiligine çekilmezligi ýa-da düzgün-nyzam ýa-da jenaýat jogapkärçiligine çekilmegi barada alada bildirdi. Türkmenistanda şikaýatlary kabul etmek we gynamalar, hususan-da iş kesilenler we suddan öňki tussaglykda aýyplamalar boýunça bitarap we giňişleýin derňew geçirmek üçin täsirli mehanizmiň ýokdugy nygtalýar. Komitetiň agzalary Türkmeniň milli hasabatynda soňky 10 ýylda hukuk goraýjy edaralaryň işgärlerine “resmi ygtyýarlykdan aşa peýdalanmak” aýyplama bildirilýän 4 hadysanyň bardygyna ynamsyzlyk bildirdiler.
Şeýle hem, Milli hasabatda gynamalara we kemsidilmelere, hususan-da Milli Demokratiýa we Adam Hukuklary Instituty tarapyndan alnan gynamalaryň we kemsidilmeleriň şikaýatlarynyň sany barada statistiki maglumatlary öz içine almaýandygy bellenildi, şeýle hem raýatlaryň hukuk goraýjy edaralaryň işi baradaky arzalaryna we bu şikaýatlara garamagyň netijelerine garamak üçin Döwlet toparyna iberildi.
Komitet gynamalar baradaky şikaýatlary çözmek, şol sanda ýetirilen zyýan barada lukmançylyk kepilnamasyny almak we hukuk goraýjy edaralaryň işgärleri tarapyndan wagşylyk bilen şikaýat edýänler üçin jeza ýa-da gorkuzmakdan goramak üçin garaşsyz we täsirli mehanizmiň döredilmegini maslahat berýär. Mundan başga-da, Komitet polisiýa we beýleki döwlet işgärleri tarapyndan gynamalar ýa-da zulum edilendigi baradaky ähli aýyplamalaryň gyssagly, düýpli we bitarap derňelmegini we bu bikanun hereketleriň jogapkärleriniň jezalandyrylmagyny maslahat berýär. Şunuň bilen baglylykda, Komitet garaşsyz guramalaryň hasabatlarynda habar berlişi ýaly Berdiýew är-aýalyna garşy gynamalaryň ulanylyşy barada derňew geçirmäge çagyrýar.
Türkmen Milli Demokratiýa we Adam Hukuklary Institutynyň we Döwlet komissiýasynyň hukuk goraýjy edaralaryň işi baradaky raýatlaryň arzalaryna garamak üçin alyp barýan işleri barada aýdylanda bolsa, Komitet olaryň statusy boýunça umumy kabul edilen Pariž ýörelgelerine laýyk gelmeýändigini belleýär, adam hukuklaryny öňe sürmek we goramak bilen meşgullanýan milli guramalar (Baş Assambleýanyň karary 48/134), sebäbi olar prezidente tabyn, şonuň üçin garaşsyz däl.
Komitet Pariž ýörelgelerine laýyklykda hakykatdanam garaşsyz bir guramany döretmegi maslahat berýär, onuň ygtyýarlyklary gynamalar baradaky şikaýatlary gözden geçirmek, adamlaryň tussag edilmegine gözegçilik etmek, ýowuz daraşanlara öwezini tölemek we üpjün etmek üçin öňüni alyş mehanizmini döretmegi, gynamalaryň we beýleki erbet garamagyň öňüni almagy öz içine alýar. Mundan başga-da, Türkmenistana Gynamalara we beýleki rehimsiz, adamkärçiliksiz ýa-da mertebäni kemsidýän çemeleşme ýa-da jeza garşy konwensiýa goşmaça teswirnamany tassyklamagy göz öňünde tutmak maslahat berilýär.
Adam hukuklaryny goraýjylaryň repressiýasy
Komitet adam hukuklaryny goraýjylara, žurnalistlere we olaryň garyndaşlaryna gorkuzmak, gaýtawul bermek we haýbat atmak ýaly jümleleri, köp sanly we yzygiderli aýyplamalary, şeýle hem derňewler barada maglumatyň ýokdugyny belleýär. Adatça bu adamlara garşy jenaýat işi gozgalýar. Prezident Berdimuhammedowyň Milli Howpsuzlyk Ministrligine 2010-njy ýylyň 30-njy sentýabrynda “demokratik dünýewi döwlete töhmet atýanlara garşy barlyşyksyz söweş” geçirmegi tabşyrandan soň, bu delilleriň ep-esli artandygy aýratyn nygtalýar.
Şunuň bilen baglylykda, Komitet Türkmenistanda ýurduň içinde we daşary ýurtlarda adam hukuklarynyň howpsuzlygyny üpjün etmek üçin çäreleri görmegini, jenaýat jogapkärçiliginiň delilleri boýunça, şeýle hem adam hukuklary bilen baglanyşykly çärelere gatnaşýan adamlara abanýan howplar we zulum etmek boýunça garaşsyz we düýpli derňew geçirmegini talap edýär. Şeýle hem, komissiýa türkmen häkimiýetlerini Annagurban Amanglyjow we Sapardurdy Hajyýew bilen baglanyşykly esassyz tussag etmek boýunça iş toparynyň kararyny durmuşa geçirmäge çagyrýar, bu bolsa derrew boşadylmagyny we ýetirilen zyýanyň öwezini dolmagy talap edýär.
Tutulýan ýerlere gözegçilik we gözden geçirmek
Geňeş halkara gözegçilik guramalary, hususan-da Halkara Gyzyl Haç Komiteti (HGHK) tarapyndan gözegçilik astyna alynýan ýerleriň, BMG Baş Assambleýasynyň 2005 we 2006-njy ýyllardaky kararlaryny öz içine alýan birnäçe teklibine garamazdan gözegçilik edip bolmajakdygyny belleýär. (A/RES/59/206 we / RES/60/172), şeýle hem BMG-nyň Baş sekretarynyň (A / 61/489, 21-nji bent).
Komitet, Türkmen tarapynyň BMG-nyň dokuz hasabatçysyna Ynsan Hukuklary Geňeşiniň ýörite proseduralary, hususan-da gynamalar we esassyz tussag edilmeler boýunça bu saparlara mätäç ýörite hasabatçylary ýurda baryp görmäge mümkinçilik bermeýändigine ünsi çekdi. Mundan başga-da, Komitet HGHK-a şertlere gözegçilik etmek we tussaglara kömek bermek üçin haýal etmän tussag edilýän ýerlere baryp görmek mümkinçiligini bermegi maslahat berýär.
Zor bilen ýitirim bolmak we aragatnaşykdan çykmak
Komitet ýeterlik goragsyz we tussaglykda saklanýan ýapyk kazyýet işlerinde tussag edilen we iş kesilen adamlara, şeýle hem Türkmenistandan nirededigi we saglyk ýagdaýy, hususan-da, 2002-nji ýylda Prezident Nyýazowyň janyna kast etmek synanyşygynda günäkärlenen Gulgeldi Annaniýazowa, Öwezgeldi Ataýewa, Boris Şyhmyradow, Batyr Berdeýewe we beýlekilere alada bildirdi.
Komitet bu adamlaryň hukuklarynyň bozulandygy baradaky aýyplamalar boýunça netijeli, garaşsyz we aç-açan derňewleriň we bu düzgün bozmalar üçin jogapkärleri jogapkärçilige çekmegiň zerurdygyny nygtaýar. Şeýle hem, komitet mejbury ýitirim bolan wakalaryň öňüni almaly we garyndaşlaryna tussaglaryň nirededigi we ýagdaýy barada maglumat bermeli. Komitet tussag edilenleriň birnäçesi baradaky maglumatlary gizlemek bilen türkmen häkimiýetleriniň garyndaşlaryna degişlilikde Gynamalaryň we beýleki rehimsiz, adamkärçiliksiz ýa-da mertebäni kemsitmek ýa-da jeza bermek baradaky konwensiýanyň düzgünlerini bozýandygyny nygtaýar.
Komitet Türkmenistany tussaglary doly izolýasiýa astynda saklamagyň şertlerini üýtgetmek, aýyplamalary ýatyrmak we boşatmak we adalatly kazyýet işine garamak üçin zerur çäreleri görmäge çagyrýar. Ilki bilen bu tussaglaryň nirededigi we saglyk ýagdaýy barada garyndaşlaryna derrew habar bermeli, maşgala agzalary bilen duşuşmaga, zor bilen ýitirim bolan ähli hadysalara bitarap we düýpli derňew geçirmeli, şular ýaly derňewleriň netijeleri barada garyndaşlaryna habar beriň we pidalara kanuny çäreleri beriň. Şeýle hem, 2002-nji ýylyň Noýabr aýynda prezident Nyýazowyň janyna kast etmek aýyplamasy bilen baglanyşykly tussag edilen G. Annanyýazow, O.Ataýew, B.Şyhmyradow, B. Berdiýew we beýleki adamlar bilen baglanyşykly geçirilen derňewiň netijeleri barada Komitete habar bermek zerur.
Türmede ölüm
Komitet tussaglaryň ölümi we Ogulsapar Myradowanyň düşnüksiz ýagdaýlarynda türmede ölümi ýaly ähli kazyýet işlerine garaşsyz kazyýet seljermesini bermekden ýüz öwürendigi baradaky habarlara çuňňur alada bildirdi.
Komitet Türkmenistany tussaglykda saklanýan ähli ölümleri gyssagly, düýpli we bitarap derňemäge we bu derňewleriň netijelerini halka mälim etmäge we tussagyň ölümine sebäp bolan Gynamalara garşy konwensiýany bozan jogapkärleri jogapkärçilige çekmäge çagyrýar. Komitet tussaglykda ölenleriň hemmesinde garaşsyz kazyýet işleriniň geçirilmegini talap edýär we kazyýetleriň bu synaglaryň netijelerini jenaýat we raýat işlerinde subutnama hökmünde kabul etjekdigini kepillendirýär. Şeýle hem, Geňeşe tussaglaryň ölümine sebäp bolýan gynamalar, ýowuz daraşmalar ýa-da bilkastlaýyn geleňsizlikler boýunça derňewler barada jikme-jik maglumat berilmelidir.
Jeza beriji psihiatriýa ýagdaýlary
Komitet psihiatrik hassahanalaryň şahsyýetleri lukmançylyk sebäpleri bilen däl-de, eýsem syýasy garaýyşlaryny zorluksyz beýan etmegi jezalandyrmak üçin ulanylandygy baradaky köp sanly ygtybarly habara çuňňur alada bildirýär. Komitet psihiatrik edaralara zor bilen wepaly adamlary boşatmagy we adamlaryň lukmançylyk edaralaryndan başga sebäplere görä beýle edaralara kabul edilmezligini üpjün etmek üçin çäreleri görmegi maslahat berýär. Şeýle hem, komitet garaşsyz hünärmen psihologlar tarapyndan işlerine gözegçilik etmek we gözegçilik etmek mümkinçiligini üpjün etmek üçin bu lukmançylyk edaralaryna garaşsyz synçylaryň kabul edilmegini talap edýär. Komitet Gurbandurdy Durdygulyýewiň we Sazak Durdymyradowyň psihiatrik edaralarynda mejbury azatlykdan mahrum etmek meselesine garamagyň netijeleri barada maglumat berilmegini isleýär.
Türmelerdäki zorluk wakalary
Komitet türme işgärleri tarapyndan fiziki zorluk we psihologiki basyşlar, şol sanda "öňüni alyş" çäresi hökmünde kemsidilmek, ýeke adamlyk kamerany ulanmak, şeýle hem türme gözegçileri tarapyndan jynsy zorluklar, tussaglaryň arasynda öz janyna kast etmek wakalary baradaky maglumatlara alada bildirýär. 2009-njy ýylyň fewral aýynda Daşoguz koloniýasynda aýal-gyzlaryň köpçülikleýin ýenjilmegi bilen baglanyşykly komitet bu hereket üçin hiç kimiň jenaýat jogapkärçiligine çekilmändigini we koloniýanyň ýolbaşçysynyň para almakda aýyplanyp işden aýrylandygyny belleýär.
Komitet ähli tussag edilýän ýerlerde, şol sanda Daşoguz aýallar koloniýasynda zorluk, şol sanda jynsy zorluk meselesini çözmek üçin giňişleýin meýilnamanyň işlenip düzülmegini maslahat berýär, belli bolan zorluk hadysalarynyň netijeli derňelmegini, şol derňewleriň netijeleriniň Komitete habar berilmegini we günäkärleriň jezalandyrylmagyny we zorlugyň pidalarynyň öwezini dolmagyny üpjün ediň.
Komitet ygtyýarly edaralar tarapyndan tussaglary tussag etmegiň şertlerine gözegçilik etmegiň we tussag edilýän ýerlerde gynamalara ýa-da zulum edilmegine degişli ähli aýyplamalaryň düýpli derňelmegini we ýeke adamlyk kameranyň ölçeg we çäkli döwür üçin adatdan daşary ýagdaý hökmünde ulanylmagyny üpjün etmegiň zerurdygyny aýtdy.
Türkmenistan tussaglary bejermegiň iň az kadalaryna we beýleki halkara ülňülerine laýyklykda tussag astyndaky tussaglaryň dogry şertlerini üpjün etmek boýunça tagallalaryny güýçlendirmeli. Türmeleriň köp bolmagynyň öňüni almaly, tussag astyna alynmaýan sanksiýalary göz öňünde tutmaly, zerur iýmitlere we dermanlara elýeterliligi üpjün etmeli we kämillik ýaşyna ýetmedik tussaglary ululardan aýry saklamaly.
Boýun almaga mejbur etmek
Komitet, milli kanunçylygyň boýun aldyrmak üçin güýç ulanylmagyna ýol bermeýändigine garamazdan, günäkärligiň subutnamasy hökmünde boýun almagyň mejbur edilmeginiň Türkmenistanyň kazyýet işinde giňden ýaýrandygyny görkezýän köp sanly deliliň bardygyny we bu düzgün şeýle düzgün bozmalar üçin jogapkärler üçin jezasyz galýar.
Komitet Türkmenistany gynamalar arkaly alnan subutnamalaryň kazyýet işinde ulanyp bolmajakdygyny we diňe gynamalar ýa-da rehimsizlikler bilen alnan boýun almalara esaslanan kazyýet işlerine garamaga çagyrýar, şeýle hem degişli düzediş çäreleri görüň we işgärleri şeýle boýun alandyklary üçin jezalandyryň.
Öwezini dolmak, şeýle hem töleg etmek we gaýtadan dikeldiş işleri
Komitet "bikanun hereketleriň" pidalaryna döwlet edaralary tarapyndan ýetirilen zyýan üçin öwezini dolmak hukugynyň Konstitusiýanyň 44-nji maddasyna we Türkmenistanyň Jenaýat-prosessual kodeksiniň 23-nji maddasyna laýyklykda kepillendirilýändigini belleýär. Şeýle-de bolsa, Komitet bu hukugy iş ýüzünde durmuşa geçirmegiň mümkin däldigi baradaky habarlardan alada galýar, munuň ýaly öwezini dolmak tölegini alýan pidalaryň mysallarynyň ýoklugy şaýatlyk edýär.
Geňeş Türkmenistana gynamalaryň we sütemleriň pidalaryna adalatly we ýeterlik öwezini dolmak tölegini we dikeldiş işlerini goşmak bilen amaly düzedişler bermek we Komitetiň bu talaplaryň ýerine ýetirilişi barada degişli maglumatlary bermegi maslahat berýär, hususan-da, BMG Adam Hukuklary Komitetiniň Leonid Komarowskiý meselesindäki kararynyň ýerine ýetirilişi barada maglumat beriň.
Ýaragly güýçlerdäki howp
Komitet Türkmenistanyň Ýaragly Güýçlerinde howp abanmagy bilen baglanyşykly köp sanly habara çynlakaý alada bildirýär we bu ýüze çykmalary ýok etmek üçin çäreleri güýçlendirmegi, şeýle hem bar bolan delilleriň, şol sanda öz janyna kast etmek we erbet garalmagy we psihologiki basyş sebäpli ýüze çykýan ölüm hadysalaryny gyssagly, bitarap we düýpli derňemegi üpjün etmegi maslahat berýär; zerur bolsa jogapkärleri jogapkärçilige çekiň we kazyýet kararlarynyň netijelerini köpçülige aýan ediň. Zyýan çekenlere zerur lukmançylyk we psihologiki kömek beriň.
Bosgunlara kömek we gaçybatalga
Komitet Türkmenistanyň 2005-nji ýylda müňlerçe Täjigistanly bosgunlara raýatlyk we hemişelik ýaşamak hukugyny bermek kararyny gutlaýar. Şeýle-de bolsa, Komitet gaçybatalga gözleýänleriň garaşsyz, kwalifikasiýa we mugt hukuk kömegine eýe bolmazlygyndan alada galýar. Şeýle hem, Komitet gaçybatalga gözleýänler üçin bir ýurda gaýdyp gelse gynamalara sezewar bolmak howpy sebäpli kanuny kepillikler barada maglumatyň ýoklugyna gynanýar we bosgunlar baradaky täze kanunyň kabul edilmeginiň çaltlaşdyrylmagyny we häzirki proseduralaryň we amallaryň gözden geçirilmegini maslahat berýär, buny halkara ülňülerine laýyklykda getirmegi göz öňünde tutuň.
Hukuk goraýyş ulgamyndaky işgärleriň okuwy
Komitet hukuk goraýjy edaralaryň işgärlerini, türme işgärlerini, kazyýet ulgamyny we tussaglykda saklanýan adamlary sorag etmek ýa-da bejermek bilen baglanyşykly ähli adamlary taýýarlamaga aýratyn üns berýär. Olara gynamalaryň we rehimsiz, adamkärçiliksiz ýa-da mertebäni kemsidýän çemeleşmegiň ýa-da jezanyň gadagan edilmegi, şeýle hem bu ülňüleri bozandygy üçin berilýän jeza barada halkara standartlary habar berilmelidir. Saglygy goraýyş işgärlerine gynamalaryň we beýleki erbet garamagyň alamatlaryny kesgitlemek we gynamalaryň ähli ýagdaýlaryny derňemek we resminamalaşdyrmak üçin tälim berilmelidir.
Milli hasabatda maglumatlaryň bolmazlygy
Sözüniň ahyrynda, Komitet Milli hasabatda statistiki maglumatlar talap edilmegine garamazdan, diňe Türkmenistanda kabul edilen kanuny kadalar bilen baglanyşykly gaty çäkli maglumatlary alandygyny gaýtalady. Hasabatda hukuk goraýjy edaralaryň işgärleri tarapyndan gynamalara we ýowuz daraşmalara degişli şikaýatlar, derňewler, kazyýet işi we iş kesmek baradaky anyk maglumatlar, şeýle hem gynamalar, zor bilen ýitirim bolmak, zor bilen ýitirim bolanlaryň nirededigi barada maglumatlar ýok.
Türkmenistan Gynamalara we beýleki rehimsiz, adamkärçiliksiz ýa-da mertebäni kemsidýän çemeleşme ýa-da jeza garşy konwensiýanyň ýerine ýetirilişine gözegçilik etmek bilen baglanyşykly statistiki maglumatlary, meselä gözegçilik etmek bilen baglanyşykly guramalaryň sanawyny, şikaýatlar, derňewler barada maglumatlary ýygnamaly we üpjün etmeli; gynamalar we ýowuz daraşmalar, hususan-da aýrylmaz ýagdaýlar, jynsy zorluklar we tussaglykda ölenler üçin kazyýet işi we hökümler.
Komitet Türkmenistany BMG-nyň ähli adamlary mejbury ýitirim bolmakdan goramak konwensiýasyny we ähli migrant işçileriň we maşgala agzalarynyň hukuklaryny goramak baradaky halkara konwensiýasyny tassyklamaga çagyrýar. Şeýle hem Türkmenistan Halkara Jenaýat Kazyýetiniň Rim düzgünnamasyny tassyklamaga çagyrylýar.
Komitet, Türkmenistandan Komitetiň tekliplerine jogap hökmünde görülýän çäreler barada bir ýylyň içinde maglumat bermegini isleýär. Türkmenistan 2015-nji ýylyň iýun aýynda Konwensiýanyň durmuşa geçirilmegi barada BMG-nyň Gynamalara garşy komitetine indiki hasabatyny tabşyrmaly.
www.gundogar.org
