Türkmenistanyň ilkinji prezidenti Saparmurat Nyýazow ölenden soň sökülen Türkmenbaşynyň altyn heýkeli Aşgabatda peýda boldy. Täze ýerde guruldy we 95 metrlik Bitaraplyk binasyny täçledi. Şu günler Türkmenistanyň köp ýaşaýjysy Aşgabatda ellerini uzadyp, güne seredip duran Türkmenbaşynyň altyn heýkelini görüp geň galdy.
Günüň yzyndan öwrülen heýkel daşary ýurtly syýahatçylar üçin üýtgeşikdir. Emma käbir ýerli ýaşaýjylar ýadygärligi masgaraçylyk diýip atlandyrýarlar.
SIMBOLIKI GAÝTARMAK
Ondan öň, 1998-nji ýylda paýtagtyň merkezinde Türkmenbaşynyň özi tarapyndan gurlan Bitaraplyk binasynyň üstünde Nyýazowyň heýkeli durdy. 2010-njy ýylda Bitaraplyk binasy we ony täç eden heýkel söküldi.
Indi heýkel has ýokary basgançaga gaýdyp geldi, ýöne Türkmenistanyň ak mermer paýtagtynyň eteginde. Bitaraplyk şaýolunyň ahyrynda gurlan 95 metrlik ýadygärlik toplumyny täç edýär.
Türkmen raýatlarynyň köpüsi Niyýazowyň heýkeltaraşynyň indi täze gurluşyklara goşulmajakdygyna umyt etdiler. Bu, şol wagtky Türkmenistanyň syýasy prezidenti Saparmyrat Nyýazowyň we geljekki prezident Gurbanguly Berdimuhammedowyň Aşgabatdadygynyň alamaty bolar. Surat jemgyýetçilik çeşmelerinden alyndy. Ýurduň ugry awtoritarizmden demokratiýalaşma we liberalizasiýa tarap üýtgeýär.
Prezidentlik döwründe döredilen Nyýazowyň şahsyýet kulty ölenden soň ep-esli gowşady we täze şahsyýet kulty - Gurbanguly Berdimuhammedowyň ornuny tutup başlady.
Aşgabat şäheriniň ýaşaýjysy Rasul Seýidow Azatlyk radiosyna beren interwýusynda Nyýazowyň altyn heýkeliniň yzyna gaýdyp gelmegini ýurtdaky ýagdaý bilen gönüden-göni baglanyşdyrýar:
- Nyýazowyň ýadygärligi Aşgabadyň merkezinden aýrylanda, köpler onuň syýasy rejimiň özi bilen birlikde taryha girjekdigine umyt edip başladylar. Ýöne ýurtdaky soňky syýasy ýagdaý bu islegleriň hemmesini bugartdy. Şonuň üçin Nyýazow heýkeliniň gaýdyp gelmegi simwolikdir - bu syýasy ugry görkezýär.
Wenada hasaba alnan hökümete degişli bolmadyk “Turkmen adam hukuklary başlangyjy” (TIPÇ) guramasynyň başlygy Farid Tuhbatullin, Berdimuhammedow ýyllarynda Nyýazowyň diktator rejimi mazmunyny doly saklap galýar diýip hasaplaýar:
- Nyýazowyň guran ulgamy soňky bäş ýylda hiç hili üýtgemedi. Häzirki wagtda Türkmenistanda Niyýazowyň ady köplenç agzalmasa-da, ýurduň prezidenti Türkmenbaşynyň syýasatlaryna ygrarly bolup galýar.
ZALYMA ÝADYGÄRLIK
Üstünde Nyýazowyň altyn heýkeli bolan Bitaraplyk binasy daşary ýurtly syýahatçylaryň arasynda uly gyzyklanma döredýär. Ýadygärligiň suratyny Aşgabadyň ýüzi hökmünde köp syýahatçylyk broşýuralarynda görmek bolýar.
Aşgabatda 34 ýaşly syýahatçylyk gullugynyň işgäri Aman Kakalyýew “Azatlyk” radiosy bilen söhbetdeşlikde ýerli ýaşaýjylaryň bu binany türkmen halky üçin masgaraçylyk hökmünde kabul edýändigini aýtdy:
- Ýöne daşary ýurtly syýahatçylar üçin diktatoryň altynsow ýadygärligi, Aşgabatda bir ýyl mundan ozal 2010-njy ýylyň 20-nji iýulynda sökülipdi, uzaýan gollar bilen, aýlanyş mehanizminiň kömegi bilen günüň yzyndan aýlanýan Nyýazowyň ýadygärligi ekzotik bir görnüş. Olar üçin bu totalitarizmiň we gözegçiliksiz zalymlygyň ýadygärligi.
Nyýazow heýkeliniň yzyna gaýdyp gelmegi goňşy döwletlerde çekişme döretdi.
Mysal üçin, Gyrgyzystanyň mejlisiniň agzasy Omirbek Abdyrahmanow Türkmenistanyň lideriniň liderler kultyny döredýändigine ynanýar we şeýlelik bilen ol gideninden soň hem rejim onuň hatyrasyna hormat goýmagyny dowam etdirer diýip umyt edýär.
Gyrgyzystanyň orunbasarynyň pikiriçe, diktatora aýlanýan ýadygärlik oturtmak ýaly bolgusyz zatlar, öz gezeginde Arap baharyna sebäp boljak, ýöne Merkezi Aziýada halkyň sabyrlylygyny synap görýär.
PREZIDENTLER-ÝAZYJYLAR
Saparmyrat Nyýazowyň “Ruhnama” wagyz mirasy Türkmenistanda mukaddes kitap diýlip yglan edildi we ýaş nesiller tarapyndan öwrenilmegi maslahat berilýär.
Täze prezidentiň öz edebi we pelsepe eserini ýazmaga başlajakdygy barada habarlar bar bolsa, türkmen gyzlarynyň gapagyndaky prezident Berdimuhammedow bilen türkmenleriň atlary baradaky kitaby göz öňünde tutýar. Aşgabat, 2011-nji ýylyň 12-nji apreli, türkmen halky üçin ruhy gollanma bolmaly. Prezident Berdimuhammedow täze kitaplar çap edip, göripçilikli döredijilik işjeňligini görkezýär.
Ýaňy-ýakynda awtory Türkmenistanyň häzirki lideri bolan türkmen halysyny dokamak baradaky suratly “Janly rowaýat” kitaby, Türkmenistanda üç dilde - türkmen, rus we iňlis dillerinde neşir edildi.
Şu hepde onuň dermanlyk ösümlikler baradaky iki tomluk işi Hytaýda hytaý dilinde neşir edildi.
Bitaraplyk binasynyň dabaraly açylyşy 12-nji dekabrda, Türkmenistanda Respublikanyň Bitaraplyk baýramçyly gününde meýilleşdirilýär.
Altyn MAGAUINA
