Aşgabatdaky hassahanalarda we poliklinikalarda lukmanlar aýlyklary üçin pul ýugnamaga näsaglara gereksiz gymmat proseduralary belleýärler. Guramaçylyk we maliýe üýtgemeleriniň netijesinde türkmen saglygy goraýyş ulgamy çuňňur krizise düşdi, bu hassalar üçin goşmaça çykdajylara sebäp bolýar.

2004-nji ýylyň dekabrynda döwlet lukmançylyk edaralary öz-özüni üpjün etmek ýagdaýyna geçirildi. Döwlet tarapyndan maliýeleşdirmegiň bes edilmegi lukmanlary goşmaça pul gazanmagyň ýollaryny gözlemäge mejbur etdi we bu lukmançylyk hyzmatlarynyň hiline zyýan ýetirip başlady.

Lukmançylyk barlaglary we esasy bejergi öň mugt ýa-da gaty arzan bahadan berilýärdi. Indi bu hyzmatlaryň bahasy ep-esli ýokarlandy. Ortaça aýlyk aýda 40 dollar töweregi bolan Türkmenistanda, göwreliligiň aşa köp bolmagy lukmançylyk kömeginiň goşmaça çykdajylary maşgala býudjetine düşýär.

Türkmenistanda çaga lukmanlary we kardiologlar ýaly hünärmenlere ýerli islegler boýunça gowy aýlyk alýan hemişe isleg bildirilýär. Şol bir wagtyň özünde has giň hünärmenleriň, mysal üçin hirurglaryň, anesteziologlaryň we şepagat uýalarynyň aýlyklary azaldy.

Adynyň efirde agzalmazlygy şerti bilen çykyş eden bir şepagat uýasy: “Öz-özüni eklemek üçin ozal aýda 40 dollar gazanýardym. Täze ýyl, bu karar güýje gireli bäri aýlygym 10 dollara çenli azaldyldy.

"Başlyklar maňa: asla işleýändigiňize we bir zatlar gazanýandygyňyza begeniň" -diýdi.

Poliklinikanyň lukmançylyk işgärleri aýlyklary üçin "gazanmak" üçin dürli hileler bilen meşgullanýar.

Aşgabat poliklinikasynyň müdiri, adynyň aýdylmazlygy şerti bilen IWPR-a beren habaryna görä, täze düzgünlere laýyklykda döwlet diňe käbir administrasiýa işgärlerine we "maşgala" lukmanlaryna aýlyk töleýär. Aýlygyň galan bölegi edaranyň girdejisinden tölenýär.

"Şol bir wagtyň özünde, Saglygy goraýyş ministrligi biziň üçin bahalaryň sanawyny" arzanlatdy "we onda görkezilen balyň bahalaryny hyzmatlary ýokarlandyrmaga hakymyz ýok."-diýdi. "Bir şekilde gazanç etmek üçin sözüň doly manysynda lukmançylyk barlaglary üçin adamlardan zor bilen pul almaly bolýarys."

Etrap lukmanlary hassalaryň arasynda "düşündiriş" işini alyp barýarlar. Türkmenbaşy tarapyndan yglan edilen umumy saglygy gowulaşdyrmak Saglyk maksatnamasyna laýyklykda ähli keselleriň anyklanmalydygyny we bejerilmelidigini düşündirýärler. Bu bahana bilen, adamlara gymmat däl ultrases we florografiýa ýaly dürli amallar berilýär.

Maşgala lukmany Aýgül Jerenowna IWPR-a polikliniki dolandyryşyň näsaglara dürli gymmat synaglary we proseduralary bellemäge mejbur edýändigini aýtdy.

"Her maşgala lukmany näsaglara azyndan 180 dollar tölegli bejergini bellemeli".

“Ýöne sebitimdäki hemme kişini tanaýaryn. Olary aldamakdan we pullary bolmadyk gereksiz bejergini bellemekden utanýaryn. Başga bir tarapdan, men olardan zerur mukdarda pul ýygnamasam, kärdeşlerimiň biri aýlyk alanda pulsyz galar".

Türkmenistanda Prezidentiň görkezmesine laýyklykda amala aşyrylýan lukmançylyk kömegi ulgamynyň üýtgedilip gurulmagy saglyk pudagynda uly krizise sebäp boldy.

Hünärmenleriň pikiriçe, Sowet mugt lukmançylygy geçmişde galany bäri, lukmançylyk hyzmatlary ep-esli ýaramazlaşdy we olaryň bahasy ep-esli ýokarlandy.

2004-nji ýylyň mart aýynda Türkmenbaşy sebitlerden saglyk işgärleriniň hemmesini Aşgabada geçirmek bilan, Aşgabatdan başga ähli sebitlerdäki hassahanalary ýapmak barada karar çykardy.

Emma paýtagtda iş tapmak üçin ýerli hasaba alynmak zerur bolany üçin hemmeler işe girip bilmedi.

Köpüsi işsiz saglyk işgärleriniň hataryna goşuldy. Mundan ozal, Türkmenbaşy 15 000 töweregi kiçi saglyk işgärini işinden boşatdy we olaryň ýerine harby gulluga gelenler çagyryldy. - Mugt işçi güýji.

Jemgyýet saglygy goraýyş ulgamynda bolup geçýän zatlara geň galmak we gorky bilen seredýär. Indi, lukmanlar tölegli bejergini zor bilen bellemegi endik edenlerinde, hassalar olara has az ynanyp başlarlar.

Metropoliten klinikalarynda hassalaryň köpüsi, ilkinji seredişde arz-şikaýatlary bilen hiç hili baglanyşygy bolmadyk tölegli proseduralaryň we okuwlaryň bellenendigini görýärler.

Aşgabatda ýaşaýan bir ýaş çagany mugt sanjym üçin getirip, garaşylmadyk ýagdaýda ginekolog lukmanyna ugradyldy.

"Çagamyň sanjym edilmegi üçin ginekolog tarapyndan tölegli synagdan geçendigim barada şahadatnama tabşyrmaly" -diýdi.

Netijede, hassalar az mukdarda "halk" bejeriş usullaryny bellän adaty tebiplere, mollalara we hatda oba aksakallaryna ýüz tutýarlar.

Oba ýerlerinde, ilatyň sowatsyzlygy we ökde lukmançylyk hyzmatlarynyň ýoklugy sebäpli adamlar üçin başga ýol ýok.

Hiç kim "halk" tebipleriniň nädogry diagnozlary we lukmançylyk ýalňyşlyklary sebäpli ölüm statistikasyny saklamaýar, ýöne hünärmenler şeýle hadysalaryň köpdügine we indi has köp boljakdygyna ynanýarlar.

Pensioner Meret, saglygy goraýyş ulgamyndaky üýtgeşmelerden soň lukmana gitmegi düýbünden bes etdi.

"Molla gitmek has gowudyr" diýýär. "Oňa pul beriň, doga okar, içmäge derman berer, ondan soň gowyulaşarsyň".

IWPR