Näme üçin rus raýaty 11 ýyl bäri türkmen türmesinde? Russiýa Federasiýasynyň raýaty Stanislaw Romaşenko 11 ýyl bäri türkmen türmesinde saklanýar. 2003-nji ýylyň aprelinde Aşgabat şäher kazyýeti ony Türkmenistanyň Jenaýat kodeksiniň birnäçe maddasy boýunça 19 ýyl azatlykdan mahrum etdi. Olardan iň agyry, 101-nji maddanyň ikinji bölümi (“Bir topar adam tarapyndan bilgeýşleýin sebäpler bilen bilkastlaýyn öldürmek”). Hakyky ganhorluk amala aşyrylmasa-da, pidasy diri galdy, kazyýet 14-nji maddada ("Synanyşyk edilen jenaýat") edilen jenaýat ýaly jenaýatyň jogapkärçiligini göz öňünde tutýar.
Bir “emma” bolmasa, adaty jenaýat işi ýaly: Stanislaw diňe bir döwletiň - Russiýa Federasiýasynyň raýaty we hiç haçan Türkmen raýatlygy bolmandyr. Bu hakykat, Romaşenkonyň 1995-nji ýylda Russiýa bilen Türkmenistanyň arasynda azatlykdan mahrum edilen adamlary azatlykdan mahrum etmek baradaky şertnamasyna laýyklykda öz ýurduna ekstradisiýa edilmelidigini aňladýar. Ýöne oňa garşy jenaýat işi gozgalanda-da ýa-da 11 ýyldan soň hem rus tarapyna berilmedi. Amnistiýalaryň we günä geçişleriň hemmesi ony aýlanyp geçdi, hatda Stanislawyň ýoldaşy hem has uzak möhletli hökümlü amnistiýada çykaryldy.
Häzirki wagtda Penza sebitinde ýaşaýan Stanislawyň ejesi Galina: "Olar ogluma onuň üçin Russiýanyň ilçihanasyndan haýyşyň ýokdugyny aýdýarlar, şonuň üçin hökümü dolu oturarsyň diýip jogap bermişler" -diýdi. Umuman aýdylanda, bu hekaýa uzak wagtlap dowam edip gelýär we käbir ýalňyşlyklar we rus diplomatlarynyň Türkmenistandaky bu meseläni çözmek islemeýänligi bilen baglanyşykly. Ilki bilen, konsullyk işgärleri bu barada Moskwadan bu işi derňemek barada buýruk alanyndan soň öz raýatlarynyň türkmen türmesinde oturandygyny bilmediler. Galina, ýekeje oglunyň watanyna ekstradisiýa edilmegini haýyş edip, Russiýanyň beýleki resmi guramalary ýaly Daşary işler ministrligine baryp, ony bombalady.
Ikinjiden, bu iş gutarjak ýaly bolup görünende, özi-de Türkmenistandaky rus diplomatlaryna oglunyň Russiýa Federasiýasynyň raýatydygyny subut etmeli boldy we bu, ilkinji nobatda, dogluş şahadatnamasynyň göçürmesini almak üçin köp sanly resminama ýygnamak boldy, sebäbi asyl nusgasy türkmen hukuk goraýjy edaralarynda bir ýerde ýitirildi. Üçünjiden, Russiýanyň Daşary işler ministrliginiň görkezmelerini alandan soň, konsullyk işgärleri Türkmenistanyň Daşary işler ministrligine bellikler iberip başlaýan ýalydy - iň bolmanda, Galina şeýle diýdiler, ýöne diplomatlaryň pikiriçe, türkmen tarapy bu belliklere jogap bermedi. “Fergana” habarçysy bilen telefon arkaly söhbetdeşlikde Russiýanyň Aşgabatdaky ilçihanasynyň konsullyk bölüminiň başlygy jenap Andreý Iwahin Romaşenko meselesinde ilçihananyň haýyşlaryna derrew jogap beren Türkmen Daşary işler ministrliginiň belliklerini äsgermezlik edendigine geň galdy. Diplomat, oglan barmy diýip oýlandy. Eger türkmen koloniýasynda hökümini ýerine ýetiren şeýle rus raýaty bar bolsa, belki, bu ýerde eýýäm uzak wagt bäri ýokdur. Türkmenistanda ýygy-ýygydan bolup geçýän amnistiýalaryň birine düşendigini we dogduk mekany Gyrgyzystana gidendigini aýdalyň, ýöne ejesi bilen aragatnaşyk saklamaýar. Näme üçin Gyrgyzystana? Togsanynjy ýyllaryň başynda maşgalasy bilen Türkmenistanda ýaşamak üçin hut şol ýerden göçüp gelipdir...
Bu tahmyn, Stanislaw Romaşenkony tanaýanlaryň hemmesiniň şol wagt Baýramaly şäherindäki MR / K-16 koloniýasynda hökümini dowam etdirýändigini we ýigidiň düýbünden sagdyn däldigini-inçekeselden ejir çekýändigini bilmese, ynanyp bolar. Beýleki tussaglaryň garyndaşlary ony köplenç görýärdi we iýmitlendirýärdi we olar hakda ejesine yzygiderli habar berýärdiler. Ýagny, Romaşenko hiç ýere goýberilmedi we hiç bir wagt Gyrgyzystana gitmedi. Emma näme üçindir Russiýanyň Aşgabatdaky konsullygy muny bilmeýär ...
2013-nji ýylyň noýabr aýynyň ahyrynda Galina gowy habar aldy - Türkmenistanyň Daşary işler ministrligi Russiýanyň ilçihanasynyň başga bir ýüzlenmesine jogap berdi we köp ýyl bäri bilýänleriň hemmesini tassyklady: Russiýanyň raýaty Stanislaw Romaşenko Baýramaly şäherinde koloniýada bir türmede otyrdy. Näme üçin beýle uzak wagtlap dymandyklary entek belli däl. Konsullyk derrew özi bilen duşuşmagy isledi we 2014-nji ýylyň 28-nji ýanwarynda kabul edildi. 2002-nji ýyldan bäri ilkinji gezek Prezident Saparmyrat Nyýazowa garşy janyna kast etmek synanyşygy amala aşyrylandan soň, rus diplomatlary koloniýa “tussaglary” görmek üçin geldi.
Duşuşyk koloniýanyň başlygy Gurtmyrat Annasähedowyň gatnaşmagynda geçirildi, iň möhümi Stanislaw hakda gowy gürledi - Romaşenko koloniýanyň ýolbaşçylaryna kelle agyrýanlardan däl, oňa garşy hiç hili arz ýok, jeza hem ýok. Diplomatlaryň ilkinji eden işi, Stanislawyň resmi taýdan Russiýanyň raýatydygyny habar bermekdi. Soňra bolsa onuň ilçihana hat ýazandygyny ýa-da ýokdugyny soradylar. Stanislawyň ejesi Galina: "Ol birnäçe gezek ýazdy we hatlarynyň hemmesi yzyna gaýtaryldy, ýöne başga bir bukjada"-diýdi. "Şeýle hem ol, ýörite bölüm bilen hem habarlaşdy, ýöne ol ýerden hiç hili täsir bolmady". Stanislaw tussaglaryň geçirilmegi baradaky şertnama laýyklykda näme üçin Russiýa ekstradisiýa edilmeýändigini soranlarynda, konsul Iwahin bu resminamanyň eýýäm güýjüni ýitirendigini aýtdy. Bu ýerde konsullygyň bu şertnamanyň bardygyny asla bilmeýändigini bellemelidiris. “Fergana” habarçysyna diplomatyň tersini subut etmek, resminamany internetde, Russiýanyň Daşary işler ministrliginiň hukuk bölüminiň web sahypasyny goşmak bilen birnäçe ýerde tapmak üçin köp tagalla gerekdi: şertnama güýjünde durýardy. Bu resminamanyň baglanyşyklaryny jenap A. Iwahiniň e-poçta salgysyna iberdik. Stanislawyň amnistiýa edilenleriň sanawy ady bilen däl-de, elementler boýunça düzülen bolsa, näme üçin henizem tussaglykda saklanýandygyna esasly konsul, bu işde käbir kemçilikleriň bardygyny aç-açan jogap berdi. Emma, haýsydyr bir kemçiliklere garamazdan, şol maddalar boýunça iş kesilen beýleki tussaglar hemişe amnistiýa sezewar edilýär we boşadylýardy, buňa Stanislaw hem mynasypdy, şu wagta çenli oňa hiç hili jeza berilmedi.
Takmynan 40 minut dowam eden duşuşygyň ahyrynda diplomatlar Romaşenko kömek etjekdigini aýtdylar we koloniýada döredilen rejimi bozmazlygy maslahat berdiler. Gidenlerinde Stanislawdan, zerur bolsa, koloniýanyň ýolbaşçylygy arkaly Russiýanyň ilçihanasyna ýüz tutmagy haýyş edildi, konsullyk işgärleri bolsa gelip, ony görüp bilerler.
Galina telefonda şeýle diýýär: "Bilýärsiňizmi, rus diplomatlarynyň koloniýa sapary oglum üçin dynç alyş ýalydy. - Iň bärkisi, şu ýyllaryň dowamynda kimdir biri oňa üns berdi, iň bolmanda kimdir biri bukjany özüne getirdi! Ýöne iň esasysy, bu sapar Stasa ýakyn wagtda boşadylmagyna, rus häkimiýetlerine tabşyrylmagyna we maşgalamyzyň birleşmegine umyt baglady." Emma gudrat bolup geçmedi.
Duşuşykdan bäri dört aý töweregi wagt geçdi. “Fergana” bu döwürde Romaşenko meselesinde öňegidişligiň bardygyny ýa-da ýokdugyny bilmek üçin jenap Andreý Iwahine yzygiderli jaň edip, şol bir wagtyň özünde-de konsulyň haýyşy boýunça ruslaryň hyzmat edýän beýleki delilleri barada habar berdi. Türkmen koloniýalarynda höküm çykaryldy, ýöne Stanislaw Romaşenkonyň mysaly hemişe birmeňzeşdi: "Biz üstünde işleýäris". Stasyň özi we ejesi bilen birlikde hemmeler, şahsyýeti we Russiýanyň raýatlygy kesgitlenendigi sebäpli maý aýynda günäsiniň geçilmegine garaşýardylar. Koloniýadaky ýoldaşlary onuň üçin begendiler we ýakyn wagtda boşadyljakdygyna ynanyp, hoşlaşdylar. Emma beýleki gün, amnistiýa sanawyna girmegiň ýerine Stanislaw Romaşenkonyň jeza kamerasyna girendigi barada habar geldi. Ilki 15 gün, soň ýene bäş gün. Görnüşi ýaly, aprel aýynyň ahyrynda koloniýa işgärleri birden Stanislawyň başga-da onlarça tussag bilen ýaşaýan bölümine girip, gözleg işlerine başladylar. Netijede, birnäçe el telefony tapyldy we olaryň hemmesi Stanislawyň üstüne “atyldy”, oňa hatda hiç kim çörek üçinem pul bermedi, telefon hakynda gürrüň hem bolup bilmez. Emma bir sebäp tapyldy - rejimiň gödek bozulmagy. Netijede jeza kamerasy, indi oňa hiç hili günä geçiş berilmejekdigini aňladýar.
Ýöne näme üçin gözleg, näme üçin şu wagt we näme üçin Romaşenkony günäkärlediler? Munuň diňe bir sebäbi bolup biler: rus diplomaty bilen “Fergana” habarçysynyň arasynda şahsy telefon gepleşikleriniň mazmuny türkmen häkimiýetleriniň emlägine öwrüldi. Romaşenkonyň bölüminde duýdansyz geçirilen “gözleg” we ony telefon saklamakda aýyplamak häkimiýetleriň täsiri - tussag edilen ýerlerden maglumatlaryň syzmagyny bes etmek we tussagyň takmynan jezalandyrylmagy. Beýlekiler üçin görelde bolar ýaly.
Stas 22-nji maýda jeza kamerasyndan çykmaly. Bu barada konsul Iwahine habar berdik. Ol bu işi derňemegi wada berdi.
Toýly Aşyrmyradow
