Amerikanyň Birleşen Ştatlary anna güni Merkezi Aziýanyň käbir liderlerini şahsy bähbitleri üçin “ruhlaryny satmaga” synanyşmakda aýyplady we Waşingtonyň nebite we gaza baý sebite gözegçilik etmek isleýänligi baradaky şübheleri ret etdi.
ABŞ-nyň Täjigistandaky ilçisiniň ýiti çykyşy “Şanhaý altyly” sammitinden birnäçe gün soň edildi.
ABŞ syýasatçylary, Moskwa we Pekin liderleri Waşingtonyň Merkezi Aziýada ABŞ-nyň harby bazalary ýa-da harby desgalary barha artýan täsirini deňagramlaşdyrmak üçin “Altylyny” ulanmak isleýärler diýip hasaplaýarlar. Bu gurama Gazagystan, Täjigistan, Gyrgyzystan we Özbegistan hem girýär.
Ilçi Riçard Hoagland "Bu sebitdäki käbir düşünjeli ýolbaşçylar öz ýurdunyň garaşsyzlygyny we özygtyýarlylygyny gurmak isleýär" -diýdi.
"Beýlekiler gysga möhletli şahsy we maşgala syýasy gazançlary üçin öz döwletini ýa-da janyny iň ýokary gatnaşyja satmak isleýär" -diýdi.
Bäş (Türkmenistany hem goşmak bilen) Sowet Soýuzyndan soňky Merkezi Aziýa respublikalary Waşingtonyň terrorçylyga garşy global söweş diýip atlandyrýan kontekstinde ABŞ-nyň esasy geosyýasy bähbitlerine girdi.
Şol bir wagtyň özünde, hökümdarlaryň awtoritarizmi we umumy durnuksyzlyk sebitiň alamatlaryna öwrüldi we ýerli häkimiýetler adam hukuklarynyň bozulmagy üçin Günbatardan yzygiderli tankyt edilýär.
Ýakynda Özbegistana garşy iň ýiti aýyplama bildirildi. Bu, 2001-nji ýylda Amerikanyň harby bazasyny ýerleşdirmäge mümkinçilik berýän Talybana garşy kampaniýada ABŞ-nyň iň möhüm ýarany boldy. Şeýle-de bolsa, ABŞ bilen 2005-nji ýylyň maý aýynda Andijan gozgalaňyny ganly basyp ýatyrmagy tankytlamak bilen Waşington bilen Daşkentiň arasyndaky gatnaşyklar bozuldy. Muňa jogap edip Özbegistan ABŞ harby güýçlerini kowdy we Russiýa bilen Hytaýyň syýasy goldawyny aldy.
Hoagland: "Kolonial 'kiçijik dogan' bolmakdan dünýä arenasynda ynamdar garaşsyz döwlete geçmegiň köp öwrümli we uzak syýahatdygyny bilýäris. Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň haýsydyr bir ýurdy haýsydyr bir topardan 'ogurlamak' niýeti ýok”.
Özbegistan bilen gatnaşyklaryň çökmeginiň fonunda Waşington goňşularyna ýakynlaşmaga synanyşýar.
Şeýlelik bilen Amerikanyň Birleşen Ştatlary sebitdäki iň uly ykdysadyýet bolan Gazagystany "demokratik özgerişler" üçin öwýär, ýerli we halkara adam hukuklary aktiwistleri tarapyndan öňe sürülýän adam hukuklarynyň we azatlyklarynyň bozulmagyna ünsi jemlemeýär.
Şeýle hem Waşington Astananyň Russiýadan aýlanyp, Hazar nebitini günbatar bazarlaryna eltmegiň esasy ugry bolan Baku-Jeýhan nebit geçirijisine goşulmak baradaky kararyny gutlady.
Hoagland: "Merkezi Aziýanyň halklary öz hojaýynlary" -diýdi.
"Biziň üçin amatsyz bolan ýagdaýynda-da, özleriniň iň gowy milli bähbitlerine esaslanyp karar berýändigine ynanýarys”. “Uly dogan” bolmak niýetimiz ýok.
Reýter.
