"Olary diri görkeziň!"
“Olary diri görkeziň!” Halkara kampaniýasynyň web sahypasynda habar berlişi ýaly, 12-nji sentýabrda Warşawada, ÝHHG-nyň adam ölçeglerini durmuşa geçirmek ýygnagynyň çäginde, kampaniýa gatnaşyjylar tarapyndan gurnalan brifing geçirildi.
Türkmenistanda zor bilen ýitirim bolmak bilen baglanyşykly ýagdaý barada täze maglumatlar, şol sanda 112 adamyň (öňki maglumatlara görä 88-e garşy) pidalaryň täzelenen sanawyny goşmak bilen, şeýle hem, soňky izolýasiýa şertlerinde tussag edilenleriň arasynda azyndan 23 adamyň türmede ölendigini görkezýän delilleri ýygnananlaryň dykgatyna ýetirildi.
Şeýlelik bilen, “Olary diri görkeziň!” Kampaniýasynyň çäginde adam hukuklaryny goraýjylar tarapyndan ýerine ýetirilen agyr işler, ykbaly şu wagta çenli köpçülige mälim bolmadyk adamlaryň atlaryny tapmaga mümkinçilik berdi.
“Ýagdaý erbetleşýär. Adamlar ölýär we köp adam ýitýär. Tutulmagyň agyr şertlerine köpler çydap bilmez”-diýip, Russiýanyň Demokratiýa we Adam Hukuklaryny Ösdüriş Merkeziniň prezidenti Ýuriý Džibladze nygtady.
Ynsan hukuklaryny goraýjy aktiwistleriň bellemegine görä, jeza çäresinde zor bilen ýitirim bolmak Türkmenistanda iň möhüm adam hukuklary meselesidir. Bu jeza 2001-nji ýyldan bäri, hökümetiň habar bermegine görä, Türkmenistanda bar bolan awtoritar dolandyryş ulgamyna howp abandyrýan öňki hökümet agzalary we hukuk goraýjy edaralaryň işgärleri türmä iberilip başlanyndan bäri giňden ulanylýar. Häkimiýetler şu güne çenli syýasy sebäplere görä azatlykdan mahrum edilenleriň türmelerinde bardygyny inkär etseler-de, bu tussaglary daşarky dünýäden üzňeleşdirmek we olaryň ykbaly barada maglumat bermekden ýüz öwürýärler we halkara guramalaryň wekilleri özlerine garşy gozgalan syýasy sebäpleriň subutnamasydyr diýip, adam hukuklaryny goraýjylar aýdýarlar.
Olaryň sözlerine görä, 2016-njy ýyldan bäri dini sebäplere görä günäkärlenýänleri öz içine alýan täze tussag edilmeler we kazyýetden daşary tussag edilmek tolkuny başlandy: döwlet bellige alynmadyk dini jemagatlaryň agzalaryny, Fethullah Gülen türk wagyzçysynyň hereketine gatnaşmakda güman edilýän Türkmenistanyň raýatlary, şeýle hem radikal yslamçylygyň hereketde (Wahhabizm) tarapdarlary.
Ynsan hukuklaryny goraýjy guramalaryň agzalary bilen bilelikde “Olary diri görkeziň!” Kampaniýasynyň brifingine Türkmen Helsinki Adam Hukuklary Gaznasynyň başlygy Täjigül Begmedowa, tussaglaryň ýakyn garyndaşlary Umit Uljabaýew we Owadan-depe türmesiniň öňki tussagy Geldi Kärizow, şeýle hem häkimiýetleriň syýasaty we öz janyna abanýan howplar sebäpli dürli döwürde ýurtdan çykan Türkmenistanyň raýatlary gatnaşdy.
Brifinge gatnaşanlar Türkmenistan hökümetinden zor bilen ýitirim bolmagyň bikanun we adamkärçiliksiz tejribesini bes etmegini we tussaglaryň maşgalalary bilen halkara ülňülerine we milli kanunçylyga laýyklykda aragatnaşyk gurmak hukugyny kepillendirmegini islediler.
Maslahata gatnaşyjylar Türkmenistanda adam hukuklarynyň bozulmagy bilen baglanyşykly halkara guramalarynyň, şeýle hem ÝHHG-nyň gatnaşyjy döwletleriniň ýolbaşçylarynyň has netijeli gatyşmagynyň zerurdygyny aýtdylar. Halkara jemgyýetçiligi bu meselä häzirki çemeleşmäniň ýeterlik däldigini we täze bähbitleriň kabul edilmegini talap etmelidir, onuň esasy ykdysady çözgütlerdäki ykdysady hukuk şertnamalaryna adam hukuklaryna hormat goýmak we bar bolan syýasaty we ÝHHG-nyň Moskwa mehanizmi ýaly hukuk mehanizmleri güýçlendirmek ýaly has aýgytly we işeňňir serişdeler bolmalydyr. Ynsan hukuklaryny goraýjy “Freedom Files” guramasynyň müdiri Olga Zaharowanyň öz çykyşynda belläp geçişi ýaly “Türkmenistanyň häkimiýetleri diplomatik mylakatlylygy ejizlik we ynamsyzlyk hökmünde kabul edýärler”.
Gundogar.org
