Ýakyn wagtda bu nakyl Türkmenistanyň Hazaryň kenarýaka ýaşaýjylarynyň durmuşynda hakykata öwrüler. Şeýle hem, prezidentiň we onuň töweregindäki adamlar üçin deňiz tagamlaryny goňşy döwletlerden balykçylardan satyn almaly bolmagy mümkin.
Bu ýakyn geljekde. Bu aralykda, Türkmenbaşy kellesini beýle bolgusyz zatlar bilen doldurmaýar, ajaýyp stoluna üpjünçiligiň yzy üzülmeýär. Zerur zatlaryň hemmesi prezidentiň aşhanasyna höwes bilen iberilýär.
Şeýle-de bolsa, döwletiň ýolbaşçysy bekre balygy, beluga we ş.m. ýaly käbir balyk görnüşleriniň ýitip gitmegi ýaly ýiti mesele hakda pikirlenmeli. Hünärmenleriň pikiriçe, Hazar deňzindäki bekre balyklary soňky iki onýyllykda 90% -den gowrak azaldy. Iki ýyldan beluga balygy ýok bolmak howpy astynda bolup biler. Şeýle-de bolsa, gymmatly balyk görnüşlerini rehimsiz ýok etmek dowam edilýär.
Kaspiniň kenar ýakasyndaky Türkmenistanyň kenarýaka obalaryndan biriniň garry balykçysy Aman-aga hem muňa gynanýar. Ýöne şol bir wagtyň özünde, görünmeýän ýagdaýyň sebäplerini hem görkezýär. Gynansak-da, könelen gämilere, posly gaýyklara we könelişen esbaplara seredip, “... indi hemme zat çüýräp başlady. Balyk hojalygy ýapyk. Biziň üçin iş ýok we nähilidir bir ýagdaýda özbaşdak ýaşamaly.... Şonuň üçin köpümiz "bikanun balyk tutmak", başgaça aýdylanda brakonerlik bilen meşgullanýarys. Munuň nähili howplydygyny gowy bilýäris, ýöne çagalary iýmitlendirmeli ... ".
Görnüşinden, Türkmenistanyň häkimiýetleri bikanun bekre balyklaryny tutmak bilen ýagdaýa gözegçilik etmeýärler, üstesine-de, olar muny höweslendirýärler. Balykçylaryň pikiriçe, balyk goraýjy işgärler köplenç brakonerlere ýol berýärler ýa-da bikanun balyk tutmaga gatnaşýarlar.
Şeýle-de bolsa, häzirki ýagdaýa geň galmalymy? Türkmenistanyň ykdysadyýeti, dünýäniň ähli adaty ýurtlarynda bolşy ýaly, milli ykdysadyýeti dolandyrmak sungaty däl-de, eýsem hökümdarynyň isleglerini kanagatlandyrmak sungatydyr. Iş ýüzünde şeýle mysal bardy, 2004-nji ýylyň başynda "Bitarap Türkmenistan" gazetiniň baş sahypasynda " BMG" sözbaşy astynda "Türkmen Döwlet Habarlary" (TDH) Döwlet habar gullugy tarapyndan taýýarlanan bir makala çap edilende. Türkmenistany ykdysady ösüşde öňdebaryjy hökmünde ykrar etdi. " Şeýlelik bilen, Türkmenistanyň jemi içerki önümiň ösüşi boýunça GDA ýurtlarynyň arasynda birinji orunda durýandygy aýdylýar. Aslynda bu bolýan zatlar Türkmenbaşynyň islegi bilen işe girizildi.
Bu aralykda ýurtda garyplyk artýar. Bu korrumpirlenen Oruelli polisiýa döwletindäki durmuş köpler üçin gynandyryjy we garyplyk çäginden aşakda ýaşaýan türkmenleriň üçden bir bölegi üçin bolsa diýseň aýylganç.
Häzirki daşky gurşaw meseleleri hem bellidir: topragyň we ýerasty suwlaryň oba hojalygynyň himiki serişdeleri we pestisidler bilen hapalanmagy; duzlulyk; nädogry suwaryş amallary sebäpli suwarmak; Hazar deňziniň hapalanmagy we ş.m. Amyderya derýasynyň suwlarynyň ep-esli bölegini suwaryş üçin üýtgetmek derýanyň Aral deňzini dolduryp bilmezligine sebäp bolýar we işjeň çölleşmek prosesi dowam edýär.
Ýurduň baýlyklaryny we tebigy baýlyklaryny nädogry dolandyrmagyň köp mysallaryny getirip bolar, ýöne balyk mowzugyna gaýdyp geleliň.
Russiýa üçin bekre balyk tutmak täze halkara kwota 70%, Gazagystan - 17,6%, Türkmenistan - 6,3%. Bu bolsa, Türkmenistanyň öz bekre balyklaryny tutmak hukugynyň ýokdugyny we diňe Russiýadan we Gazagystandan balyk we ikra satyn alyp biljekdigini aňladýar.
Şeýle-de bolsa, Türkmenistanyň paýtagty Aşgabatda diňe bir bazar günde 200 kilogramdan gowrak täze bekre satylýar. Ýerli häkimiýetlere bu barada habar berilmedik bolsa gerek.
Balykçylaryň pikiriçe, “häzirki wagtda Hazaryň kenaryndaky türkmen bölüminde birnäçe brakoner topary işleýär. Gözegçileriň köplenç özleri balyk we ikra üçin müşderilerimiz bolýar. ” Balykçylar balyklaryny gaty ujypsyz baha satýarlar. Maşgalalaryny eklemeli, enjamlary täzelemeli. Emma ýokardaky ýagdan semrän elementler öwrenişen adaty tagamlaryndan ýüz öwürmeýärler.
Ýurdy weýran edýän şeýle ykdysadyýet kime gerek? Kimdir birine gerek bolsa gerek. Sebäbi halk näçe erbet ýaşasa, häkimiýet başyndakylaryň hazynasy şonça-da güýçlenýär. Balyk barada aýdylanda bolsa, onuň üçin ol balyk-başyndan çüýreýär ...
Oraz Gurbangeldiýew.
