NBCA hünärmenleriniň pikiriçe, häkimiýetleriň Türkmenistanda Milli Adam Hukuklary Maksatnamasyny döretmek karary adam hukuklary ýagdaýyny gowulaşdyryp bilmeýän şekil kampaniýasyna meňzeýär.
15-nji sentýabrda, prezident Gurbanguly Berdimuhammedowyň karary bilen üç hepde öň döredilen Adam hukuklary boýunça pudagara komissiýanyň ilkinji ýygnagy Aşgabatda geçirildi.
Komissiýanyň başlygy, premýer-ministriň orunbasary, Türkmenistanyň Daşary işler ministri Raşid Meredow, komissiýasynyň Türkmenistanyň adam hukuklary babatdaky borçlaryny ýerine ýetirmeginiň netijeleri barada milli hasabatlary taýýarlajakdygyny, häzirki kanunçylygyň halkara ülňülerine laýyk gelýändigine gözegçilik etjekdigini we Milli “Adam Hukuklary” Maksatnamasyny taýýarlajakdygyny aýtdy.
Türkmenistan 1992-nji ýyldan bäri BMG-nyň agzasy bolup, adam hukuklary babatynda 90-dan gowrak konwensiýa we halkara şertnamalara goşuldy.
Birleşen Milletler Guramasy bu ýurduň häkimiýetlerini borçlaryny ýerine ýetirmänligi we degişli komitetlere hasabat ibermezligi üçin birnäçe gezek tankyt etdi. 1998-nji ýyldan bäri Türkmenistan Ynsan Hukuklary Komitetine, 1999-njy ýyldan bäri ykdysady, sosial we medeni hukuklar boýunça hasabatlar we 2000-nji ýyldan bäri Gynamalara garşy Komitetiň hasabaty üçin "bergidar" bolup durýar.
Öňki häkimiýetler adam hukuklary boýunça dürli meseleler boýunça ýörite hasabatçylaryň ýurda girmegine rugsat bermedi we Halkara Gyzyl Haç we Amnesty International guramasynyň wekillerine türmeleri barlamaga rugsat bermedi.
Human Rights Watch 2007-nji ýylyň ýanwar aýynda çap eden Bütindünýä hasabatynda Türkmenistanda adam hukuklaryny goraýjylary we garaşsyz žurnalistleri yzarlamak, “içindäki duşmanlara garşy göreş”, hereket azatlygynyň çäklendirilmegi, dini yzarlamalar, etniki diskriminasiýa we tussaglaryň hukuklarynyň bozulmagy ýaly adam hukuklarynyň bozulýandygyny belläp geçdi.
Türkmen Helsinki gaznasynyň başlygy Täjigül Begmedowa, kanunyň bozulmagy "şeýlebir gödek welin, häkimýetler täsir görkezmeli". Şol sebäpli adam hukuklary ugrundaky işler hasam güýçlendi diýip görkezýär.
Şeýle-de bolsa, “müňlerçe wezipeli adamy” wezipesinden aýyrmak we “müňlerçe wezipeli adamy” jogapkärçilige çekmek mümkin däl diýip, bilermen düşündirýär, şonuň üçin hökümet adam hukuklary meselelerini çözmek üçin komissiýa döretmek arkaly has az agyr ýol açmak kararyna geldi.
Begmedowa: "Bu, täze hökümetiň Türkmen liderliginiň täze görnüşi bolan Berdimuhammedowyň "abraýyny daşary ýurtda işjeň wagyz etmek ugrundaky häzirki işi bilen baglanyşykly" diýdi.
Aşgabatly synçy hem ýakyn wagtda häkimiýetleriň Türkmenistanda hemme zadyň adam hukuklaryna laýyk gelýändigi barada halkara arenasynda köpçülikleýin wagyz-nesihat işine başlajakdygyna ynanýar.
Şeýle-de bolsa, synçy ýakyn wagtda Türkmenistanyň içindäki adam hukuklary ýagdaýynyň gowulaşmagynyň ähtimal däldigini, sebäbi bu maksada ýetmek üçin syýasy erk we birnäçe liberal ädimleriň zerurdygyny aýtdy.
Şeýle liberal ädimleriň arasynda adam hukuklaryny çäklendirýän kanunlaryň ýatyrylmagy, Türkmenistanyň daşyndan syýahat etmegi gadagan edilen we işe almak bilen çäklenýän raýatlaryň gara sanawlarynyň ýok edilmegi bolmaly.
“Mysal üçin, Türkmenistanyň şäherlerinde amaly komendant sagady bar we ähli "düzgüni bozanlar" polisiýa tarapyndan alnyp gidilýär. Şeýle şertlerde adam hukuklarynyň haýsy ösüşi barada gürleşip bileris?" – diýip Aşgabatdan bir synçy goşýar.
NBCA
