2004-nji ýylyň 23-nji fewralynda Türkmenistanyň prezidenti Saparmyrat Nyýazow Ministrler Kabinetiniň mejlisinde çykyş edip, "aramyzda terbiýe almaly" "erbet " adamlar bar diýdi.
Nyýazow bu "erbet adamlaryň" adyny tutmady, ýöne şol gün ýazyjy we jurnalist Rahym Esenow Türkmenistanyň Milli howpsuzlyk ministrligine sorag etmek üçin çagyryldy. 78 ýaşly Esenowa, Türkmenistanyň Jenaýat kodeksiniň 2-nji bölüminiň 254-nji maddasyna laýyklykda (bir topar adam tarapyndan öňünden ylalaşylan kontrabanda) 2 ýyl bilen 5 ýyl azatlykdan mahrum edilmegini göz öňünde tutýan jenaýat işiniň açylandygy aýdylýar.
Ýazyjynyň Baýram Han baradaky "Täçli gezelenç" atly taryhy romanynyň Moskwada rus dilinde neşir edilen bir bölegi jenaýat işinde kontrabanda hökmünde görünýär. 2004-nji ýylyň ýanwar aýynda romanyň 800 nusgasy Esenowyň Aşgabatdaky B.Garryýew köçesindäki öýüne gowşuryldy, ýöne birnäçe günden soň kanunlary bozup import edilendigi sebäpli gümrükhanalar konfiskasiýa etdi.
Awtoryň "Täçli gezelenç" romany, 10 ýyllap Türkmenistanda neşir edip bilmänsoň, Russiýada neşir edildi. 1990-njy ýyllaryň başynda, romanyň ilkinji kitabynyň matrisalary häkimiýetleriň görkezmesi bilen Mary çaphanasynda söküldi. 1997-nji ýylyň Baýdak aýynda Prezident Nyýazow neşir edilmedik romany aç-açan tankytlady we awtoryň "taryhy ýalňyşlyklar" edendigini aýtdy, ýöne Esenow Nyýazowyň teklip eden "düzedişlerinden" ýüz öwürdi.
23-nji fewralda geçirilen sorag wagtynda Milli Howpsuzlyk Ministrliginiň işgärleri ýazyjydan kitaby bikanun getirmekde “şärikleriň” atlaryny sorap başladylar, romanyň neşir edilmegini we tirkmenistana ýaýradylmagyny kimiň maliýeleşdirendigini bilmek islediler. Tizara Esenowyň saglygy erbetleşdi, insult boldy we Milli howpsuzlyk ministrliginden, Aşgabat demir ýol keselhanasynyň reanimasiýa bölümine äkidildi. 25-nji fewralda ýazyjy reanimasiýa bölüminden hassahananyň 5-nji bölümine geçirildi we ol ýerde ýörite hyzmatlaryň hemişe gözegçiligi astyndady. Şol gün agşam Esenow ýene sorag edildi, soň ýene keselhananyň reanimasiýa bölümine ýerleşdirildi. Ertesi gün sagat 13:00 töweregi MNB-iň 4 işgäri tarapyndan keselhanadan çykarylan Esenow, MNB derňewçisi Guwanç Kurbanow ýazyjynyň gyzy Maýa kakasynyň tussag edilendigini we MNB-iň öňki tussaghanada ýerleşdirilendigini habar berdi.
2004-nji ýylyň 24-nji fewralynda giýewisi Igor Aleksandrowiç Kaprielow (Esenow bilen maşgala gatnaşyklary sebäpli Içeri işler ministrliginden boşadylan öňki polisiýa maýory) Esenowyň"gadagan edilen kitaplaryny" getirilmegine gatnaşan "şärigi" hökmünde tussag edildi.
Ýazyjynyň öý telefony 26-njy fewralda kesildi. Käbir maglumatlara görä, ýakyn wagtda Esenowyň ýaşaýan jaýynyň ýykylmagy başlar.
Tussag edilen ýazyjynyň goşa rus-türkmen raýatlygy bar bolsa-da, Russiýanyň ilçihanasy ony goramak üçin haýsydyr bir çäre görmek islemeýändigini görkezýär. Memorial adam hukuklary merkezi fewral aýynda Esenowdan Türkmenistanyň ýörite hyzmatlary tarapyndan rus we türkmen pasportlarynyň bikanun konfiskasiýa edilendigini habar berdi (2004-nji ýylyň 19-njy fewralyndaky press-relize serediň). Ýazyjy tussag edilmezinden ozal Russiýanyň Türkmenistandaky ilçisi Andreý Molokkow tarapyndan gol çekilen haty aldy we onda Esenowyň arzasynyň Türkmenistanyň prezidentiniň ýanyndaky Demokratiýa we Adam Hukuklary Institutyna garamak üçin iberilendigini habar berdi.
Witaliý Ponomarew Memorial Adam Hukuklary Merkezi.
