BMG-nyň çarşenbe güni beren hasabatyn görä, Merkezi Aziýanyň, sebit söwdasyna girmegi ýeňilleşdirmek we ýurtlaryň girdejilerini iki esse artdyrmak maksady bilen liderleri öz ýurtlarynyň girdejilerini iki esse artdyryp bilerler, bolmasa, sosial nägilelige duçar bolmak howpy abanýar.
Sowet Soýuzynyň dargamagyndan 14 ýyl soň, Merkezi Aziýa durnuksyzlyga we awtoritarizme ýykgyn edýän etnik gazany bolup galýar. Birleşen Milletler Guramasynyň Ösüş Maksatnamasynyň (BMGÖM) hasabatynda onuň düzümleri - Gazagystan, Gyrgyzystan, Täjigistan, Özbegistan we Türkmenistan ýokary söwda nyrhlarynyň, epidemiýalaryň we neşe gaçakçylygynyň ykdysady ösüşi haýalladýandygyna düşünmäge wagt tapyldy.
Hasabatda: "Hyzmatdaşlyk etmezligiň bahasy, girdejileriň paýlanyşynyň, sosial üpjünçiligiň we esasy ýaşaýyş şertleriniň dowamly ýaramazlaşmagy ... we ykdysady krizisiň we korrumpirlenen dolandyryşyň köplenç jemgyýetiň nägileligine sebäp bolup biljekdigi aýdylýar. Sebitleýin ykdysady hyzmatdaşlygy güýçlendirip, Merkezi Aziýanyň bäş respublikasy geljek on ýylda ykdysady ösüşini iki esse artdyryp biler ".
Resminama, islenýän üýtgeşmeleriň "ýakyn wagtda Merkezi Aziýada bolup bilmejekdigini" belleýär.
60 million ilatly energiýa baý sebit, Merkezi Aziýa we Ýewropa üçin gaz we nebit köprüsi.
Şeýle-de bolsa, ykdysadyýetiň takmynan 40 göterimi gara bazardan we gatnaw söwdasyndan gelýär diýilýär. Neşe gaçakçylygy diňe bir Merkezi Aziýa ýurtlary üçin däl, eýsem Günbatar ýurtlary üçinem ýene bir kelle agyrysy.
Resminamada "Her ýyl takmynan 100 tonna geroin Täjigistandan geçýär, bu Demirgazyk Amerikanyň we Günbatar Ýewropanyň islegine deňdir" diýilýär.
Jenaýat we ekstremistik işler garyplyk, korrupsiýa we hökümetiň repressiýalary bilen gönüden-göni baglanyşykly bolansoň, terrorçylyga we serhetaşa jenaýatçylyga garşy göreşmegiň iň täsirli usuly olaryň düýp sebäplerine düşünmekdir. "
Iň ýokary çykdajylar
BMGÖM-iň hasabatynda ulag ulgamlarynyň ýaramaz ýagdaýy we esasy eksport bazarlaryndan üzňeleşmegi Merkezi Aziýanyň ykdysady ösüşine päsgelçilik döredýär we söwdanyň bahasyny iki esse ýokarlandyrýar diýilýär.
"Sebit integrasiýasyny ösdürmegiň esasy ugry bolan nyrhlary, transport we üstaşyr salgytlary we ýygymlary 50 göterim azaltmak- 2015-nji ýyla çenli Gazagystanda hakyky jemi içerki önümi 20 göterim, Gyrgyzystanda 55 göterim ýokarlandyryp biler".
Ulag ulgamynyň ýagdaýynyň gowulaşmagy sebiti ýylda 300 million dollar tygşytlap biler.
Merkezi Aziýada suwaryş ulgamlaryny kämilleşdirmek, ýerleriň köp bölegi gaty gurak ýa-da ösdürip ýetişdirmek üçin gaty daş bolup, tygşytlanan ekinlerde ýylda 1,75 milliard dollar tygşytlap biler.
Netijede, sebitdäki iň garyp ýurt Täjigistan has oňat taýýarlyk bilen gowşadylyp bilinjek tebigy betbagtçylyklarda jemi içerki önüminiň 70 göteriminden gowragyny ýitirýär.
Reýter.
