“The Independent” iňlis gazetinde Türkmenistan we onuň prezidenti barada uzyn makala çap edildi.Ýazyjy Jastin Hugler Saparmyrat Nyýazowyň döwründe respublikada höküm sürýän tertibini suratlandyrýar. Ine, INOpress gullugy tarapyndan terjime edilen käbir sitatalar.
“Ol sakgal göýbermegi we radio magnitafonlary diňlemegi gadagan etdi, şeýle hem gawunyň hormatyna milli baýramçylyk döretdi. Indi dünýäniň iň geň diktatory öz halkyna täze howp abanýan altyn dişleri tapdy. Türkmenistanyň prezidenti Saparmyrat Nyýazow, hormatyna geçirilen köp çäreleriň birinde, prezidenti wasp edýän habary okaýan oba hojalyk uniwersitetiniň talybynyň ýanyna baryp, dişlerindäki altyn koronkalary ak reňkler bilen çalşmagy buýurdy.
... “Özüniň Türkmenbaşy, “Türkmenleriň atasy” diýilmegini makul bilýän Nyýazowyň döwründe bu hili üýtgeşiklik adata öwrüldi. Köp tarapdan, ol nusgawy diktator. Türkmenistan altyn heýkelleri bilen dolduryldy, olaryň arasynda Aşgabatda aýlanýan ägirt uly heýkel bar. Ömürboýy özüni prezident edip belledi, we güýji mutlakdyr. Şeýle-de bolsa, Nyýazowyň döwründe bäş million ilatly ýurt häzirki bar bolan iň geň kanunlar bilen ýaşamaga mejbur bolýar.”
Hugleriň makalasy Iňlis söweş we parahatçylyk gözleg institutynyň işgäri Jon Makleodyň sözlerine salgylanýar: "Türkmenistan diňe geň täzelikler bilen baglanyşykly gürleşilýär, ýöne ol ýerde repressiw rejimiň hem bardygyny ýatdan çykarmaly däl". The Independent, BMG-nyň Adam hukuklary boýunça komissiýasynyň S.Nyýazowyň rejimini ýazgarýan täze kararyň taslamasyna ses bermelidigini ýatladýar. Makalanyň awtory, karar taslamasynyň "esassyz tussag edilmegi, garaşsyz habar beriş serişdeleriniň basylmagy, pikir azatlygynyň çäklendirilmegi, ruslara, özbeklere we beýleki azlyklara garşy diskriminasiýa" çynlakaý alada bildirýändigini habar berdi.
Penşenbe güni ara alnyp maslahatlaşylmagyna garaşylýan BMG rezolýusiýasynyň taslamasy barada, sürgündäki türkmen oppozisiýasynyň wekillerinden biri, respublikanyň Türkiýedäki we Ysraýyldaky öňki ilçisi Nurmuhammet Hanamow biziň gepleşigimizdew çykyş edýär:
- Aprel aýynyň başynda Ženewada oppozisiýa hereketleri, toparlar we birnäçe jemgyýetçilik guramasy BMG-nyň Adam hukuklary boýunça komissiýasynyň ýyllyk mejlisine gatnaşyjylar bilen duşuşyklara gatnaşdy. Bu sessiýada Türkmenistan - raýat we syýasy hukuklardaky ýagdaý, şeýle hem din azatlygy meselesi gozgaldy. Ýewropalylar bu meselede öz aladalaryny beýan etdiler, S.Nyýazowyň eglişik, gepleşik geçirjek bolýan ýaly görünýändigi sebäpli faktlar muňa düýbünden ters gelýär. Şol bir wagtyň özünde, Türkmenistanyň hökümetine we Nyýazowyň özüne garşy BMG komissiýalarynyň hiç biriniň, Türkmenistana gelip, bu meselelere derrew garamak üçin näçe ýüz tutandyklaryna garamazdan birnäçe ýyl bäri hiç kime wiza bermändigi barada köp şikaýat edildi.
BMG-nyň Komissiýasynyň Gynamalar boýunça ýörite hasabatçysy we şu gün Ýewropa Bileleşigine ýolbaşçylyk edýän Irlandiýanyň wekiliýeti bilen duşuşdyk. Irlandiýalylar täze kararyň kabul edilmegine başlaýarlar. Sessiýada ara alnyp maslahatlaşyljak karar taslamasyny görmegi başardyk, Ýewropa Bileleşigi Türkmenistanda şeýle karary ses bermek we kabul etmek kararyna geldi. Elbetde, näme diýilýändigini resmi taýdan aýan edip bilmeris, ýöne gysgaça aýdanymda, Türkmenistanyň BMG tarapyndan kabul edilen we respublikanyň gol çeken resminamalaryna laýyk gelmegi bilen baglanyşykly has berk we talaplydygyny aýdyp bilerin.
Witaliý Wolkow.
"Doýçe Welle".
