Iýul aýynyň ahyrynda, Türkmenistandan häkimiýetleriň ýurtdan çykýan talyplaryň daşary ýurt uniwersitetlerinde okamagyna rugsat bermeýändigi barada habarlar gelip başlady.
Dynç alyş üçin Aşgabat şäherine uçup gelen Gazagystanyň uniwersitetleriniň biriniň talybyny, serhet gullugy onuň täjirçilik institutynda okaýandygyny bilip, ony "gara sanawa" goşandygyny aýtdy.
Yzyna gaýdyp bilmejekdigini aç-açan aýtdylar.
Aşgabat halkara howa menzilinde we Türkmen-Özbek serhedinde serhet gözegçiligi güýçlendirildi, bu ýerde ýaşlara ýurtdan çykmak üçin Bilim ministrliginden daşary ýurt okuw jaýynda okaýandyklaryny görkezýän ýörite resminama bermelidigi aýdylýar.
Türkmen hökümetiniň çeşmesi şeýle rugsatlaryň berilmegini talap edýän ýörite görkezmäniň 20-nji iýulda güýje girendigini aýtdy. Munuň üçin talyplar uzyn döwlet proseduralaryndan geçmeli we ministrlige birnäçe şahadatnama tabşyrmaly.
Bu uniwersitetiň çakylygy, döwlet statusyny tassyklaýan ygtyýarnamasynyň göçürmesi, okuwçynyň okuw jaýy bilen baglaşan şertnamasynyň göçürmesi we pasporty.
Görkezmede täjirçilik okuw jaýlary agzalmaýar.
Bilim ministrligi tarapyndan bu resminamalar barlanandan soň, talyp gitmek üçin rugsat almak üçin Migrasiýa gullugyna iberilmeli.
Tomus kanikuly üçin Türkmenistana gelen we okuw ýylynyň başlamagy üçin eýýäm gitmäge taýynlanýan ýaşlar häkimiýetleriň hereketlerine haýran galdylar.
"Talyplar bu täzelikden bihabardylar, şonuň üçin uçup gitjek bolanlar, emma saklananlar uçar peteklerini ýitirdiler" -diýdi metbugat synçylaryndan biri.
Şeýle-de bolsa, Bilim ministrliginden şahadatnama almaga synanyşan okuwçylaryň tagallalary biderek boldy.
Sebitden ýörite şahadatnama almak üçin ýörite gelen bir ýigidiň sözlerine görä, oňa hiç wagt resminama berilmändir we şol bir wagtyň özünde-de "watansöýüjilikli" bolmany üçin utandyrmaga synanyşypdyrlar.
"Resmiler Türkmenistana dönüklik edenim üçin, hatda bir türkmen uniwersitetine girmäge synanyşmaýandygym üçin maňa käýinip başlady"-diýip ol gürrüň berýär.
2007-nji ýylda kasam kabul ediş dabarasynda Prezident Gurbanguly Berdimuhammedow talyplaryň daşary ýurtda okamak islegleriniň makullanjakdygyny aýtdy.
Synçylar häkimiýetleriň talyplaryň hereketlerini yzarlamak üçin beýle islegleriniň dürli sebäplerini görkezýärler.
Käbir teswirçiler munuň daşary ýurda bilim ülňülerini import etmek we talyplaryň liberal bilim ulgamynda bilim almak islemezligi bilen baglanyşyklydygyny öňe sürýärler.
"Çagalarymyzyň tankydy pikirlenmegi, deňeşdirmegi, derňemegi öwrenmegi we bularyň hemmesi Türkmenistana we bu ýerde alnyp barylýan syýasatlara başgaça garamagyna sebäp bolýar" -diýip, ýurduň günortasyndaky sebit merkezi bolan Marynyň ýaşaýjysy ynanýar.
Bişkekde ýerleşýän Merkezi Aziýa Amerikan Uniwersitetinde (MAAU) okaýan gyzy, birnäçe ýyl bäri dynç alyşda Türkmenistana gelende aňtaw gullugy tarapyndan sorag edilýär.
Iki ýüz töweregi türkmen talyp bu uniwersitetde okaýar we ABŞ-nyň hökümetinden we beýleki günbatar donorlaryndan stipendiýa alýar.
Beýleki bir ene-ata, iki ýyl ozal Merkezi Aziýa Amerikan Uniwersitetinden diplom alan we Bişkekde işleýän gyzynyň işine milli howpsuzlyk guramalarynyň ýaramaz gyzyklanmasy barada habar berdi.
Aşgabatly synçy, hökümetiň daşary ýurt uniwersitetleriniň talyplaryna garşy alyp barýan berk çäreleriniň, prezident Berdimuhammedowyň yglan eden bilim özgertmeleriniň ugrunda bolup geçýän ýerli bilim edaralaryna ýazylmak isleýän köp sanly adamyň ýoklugy bilen baglanyşyklydygyny aýtdy.
Ministrler kabinetiniň soňky mejlisleriniň birinde prezident dalaşgärleriň köpüsiniň daşary ýurt uniwersitetlerini halaýandyklary üçin hökümet agzalaryny käýedi. Bu hem çäklendiriji çäreleriň kabul edilmegine sebäp bolana meňzeýär.
"14 ýaşdan uly ýaşlaryň ýurtdan çykmagyna ýol bermezlik we daşary ýurt bilim edaralarynda okamak üçin ähli sebäpleri üns bilen barlamak barada görkezmeler bar" -diýýär synçy.
NBCA çeşmelerine görä, geçen ýazda Bilim ministrliginiň hünärmenleri ýaşlaryň arasynda gözleg geçirdi, şol döwürde ýaş türkmen raýatlarynyň diňe dörtden bir böleginiň öz ýurtlarynda okamak isleýändikleri mälim edildi.
Garaşsyz hasaplamalara görä häzirki wagtda Russiýada, Türkiýede, Gazagystanda we Gyrgyzystanda on iki müňden gowrak talyp okaýar. Daşary ýurt uniwersitetlerini gutaranlaryň köpüsi represiýalardan gorkup öýlerine gaýdyp barmaýarlar we daşary ýurtda iş gözleýärler.
NBCA
