Mugallymlaryň aýlyk haklaryny ýokarlandyrmagyny kynlaşdyrmak bilen, Prezident Nyýazow döwletiň bilim çykdajylaryny hasam azaltdy.

Aýlyk hakyny ýokarlandyrmak üçin türkmen mugallymlary indi prezident Nyýazow tarapyndan girizilen berk baha ulgamynda belli bir mukdarda bal gazanmaly. Şeýle ulgamy döretmek bilen, Türkmenbaşy Türkmenistanda öňden bäri dowam edip gelýän bilim pudagyna ýene bir zarba urdy.

Analitikler, zerur bolan iň az bal gazanyp bilmedik mugallymlaryň henizem işlerinde galarlar, ýöne diňe häkimiýetler mugallymlary indiki köpçülikleýin azaltmak barada karar berýänçäler, işlerini ýitirenleriň arasynda ilkinji bolarlar diýip hasaplaýarlar.

Okuw ýylynyň öňüsyrasynda Türkmenbaşy ady bilen tanalýan Prezident Saparmyrat Nyýazowyň maliýeleşdirmegi azaltmagy, soňky on ýylda ilkinji zarbany başdan geçiren mugallymlaryň eýýäm garaňky keýpine kölege saldy.

Täze nokat ulgamynyň ornaşdyrylmagy Nyýazowyň iýul aýynda geçirilen Ministrler Kabinetiniň mejlisinde mugallymlaryň döwlet býudjetiniň esasy bölegini "iýýändigini" mälim etdi.

Şeýle-de bolsa, prezidentiň sözlerini dogry diýip atlandyryp bolmaz, sebäbi bilime bölünip berilýän serişdeler 10 ýyldan gowrak wagt bäri azalýar. Netijede, orta bilim üçin bölünip berlen wagt 10 ýyldan 9 ýyla çenli azaldyldy; Okuw dili hökmünde rus, özbek we gazak dili bolan mekdepleriň sany, şeýle hem okadylýan sapaklaryň sany azaldy.

Şu aýda güýje girjek täze talaplara laýyklykda, iň pes kömek puluny almak üçin mugallymlar okuwçylarynyň arasynda mekdep ýaryşlarynda ýeňiji bolmaly we iň ýokary kömek puluny almak üçin mugallym ylymlaryň doktory derejesini almaly we akademiki eserlerini çap etmeli.

Ýöne berilýän kömek pulunyň asla göz öňünde tutulmagy üçin ýerine ýetirilmeli ýene bir şert bar: mugallymlar Türkmenbaşyny we onuň syýasatyny wasp edýän birnäçe makalany türkmen gazetlerinde çap etmeli.

Aşgabatly matematika mugallymy Gözel Mämmedowa IWPR-a beren interwýusynda kärdeşleriniň hemmesiniň howsala düşýändigini, sebäbi täze düzgünler güýje girmezden ozal makalalary taýýarlamak we neşir etmek mümkin däldigini, esasanam ýurtda gündelik iki gazetiň bardygyny nazara alanyňda.

IWPR bilen söhbetdeşlik geçiren Aşgabatly jurnalistiniň habar bermegine görä, iýul aýynyň ahyrynda we awgust aýynyň başynda gazet redaksiýalary mugallymlaryň çozuşyny başdan geçirdi.

Jurnalist:" Türkmenbaşyny wasp edýän ullakan makalalar getirdiler we biz olary iki abzasa çenli azaltmaly bolduk "-diýdi. “Olar materiallarynyň çap ediljekdigini ýazmaça tassyklamagy islediler. Mugallymlar materiallarynyň çap edilmegi üçin hatda tölemäge-de taýýardylar ".

Mugallymlar tarapyndan ýazylan köp sanly makala köp okyjyny bulaşdyrdy. Aşgabatly pensioner Roza Narzullaýewa: "Näme bolup geçýändigine düşünemok" -diýdi.

Täze sistema laýyklykda mugallymlar diňe bir Türkmenbaşyny wasp edýän makalalar ýazmak bilen çäklenmän, prezidentiň filosofiki eserlerini we umuman ýurdy bilmek baradaky synagdan geçmeli. Aşgabat şäheriniň başlangyç synp mugallymy Saýara Zaýitowa, her ýyl Türkmenistanda näçe tebigy gaz öndürilýändigini bilmeýändigi sebäpli synagyň şowsuz bolandygyny aýdýar.

Täze okuw ýylynyň golaýlamagy bilen mugallymlar baha beriş ulgamynyň ähli basgançaklaryny gysga wagtda geçmäge synanyşýarlar, ýöne bilimli işgärler we gazet işgärleri makalalaryň çap edilmegini çaltlaşdyrmak üçin para talap edýärler.

Ýurduň günbataryndaky Balkan sebitindäki Türkmenbaşy (öňki Krasnowodsk) şäheriniň ýaşaýjysy Raisa Odekowa ýerli bilim komissiýasynyň korrumpirlenen işgärleriniň pidasy boldy.

Odekowa: "Men köp ýyl bäri biologiýa sapagyny öwredýärin we täze düzgünlere laýyklykda iň uly goşmaça kömek puluny almaly". “Şeýle-de bolsa, şäher bilim komissiýasynda sowuk kabul edişlik garaşdy; Maňa goşmaça töleg almak üçin ýüz tutmaly kagyzlaryň sanawy berildi. Olary ýygnamak üçin bir aý gerek boldy ".

Odekowa resmileriň diňe resminamalardan başga zat islemeýändigini bildi. “Derrew iň ýokary bal almak isleýän bolsam, iki ýüz dollar tölemelidigimi aýtdylar. Gaharym geldi, olar hakda pikir eden zatlarymyň hemmesini aýtdym we gitdim.”

Gazet redaktorlarynyň mugallymlaryň makalalary çap etmeginiň gyssagly zerurlyklaryndan peýdalanýandyklary hem belli. Paýtagtyň golaýyndaky oba mekdebiniň mugallymy Enegül Gubaýewa IWPR-ä şeýle diýdi: “Men redaksiýa [makala ibermek üçin] bardym, ýöne boş sahypalaryň ýokdugyny aýtdylar. Ýöne pul hödürlänimde derrew boş ýer tapyldy”.

Täze baha beriş ulgamy mugallymlaryň aýlyk haklaryny ýokarlandyrmagyny mümkin boldugyça kynlaşdyrmak üçin ýörite döredilen ýaly. Mysal üçin, ýurduň günortasyndaky Mary sebitinde iň ýokary goşmaça kömek üçin ýüz tutan ýüz adamdan diňe sekiz mugallym aldy.

Täzelikler eýýäm ejir çekýän mugallymlary ruhdan düşürdi. Türkmenabatdaky başlangyç synp mugallymy kärdeşleriniň umumy ýagdaýyny aýtdy: “Biz eýýäm iş wagtyndan artyk işleýäris. Mekdepden soň mydama ýörişler bolýar, ýollaryň ugrunda durmaly bolanymyzda, her dürli ýokary derejeli işgärleri garşylaýarys. Munuň öwezine bolsa, zerur ballary almak mümkinçiliginden mahrum edýärler. Galyberse-de, hatda doly aýlyk hem alyp bilmeýäris – sebäbi mugallymlaryň köpüsi ýarym işleýär ".

Howpsuzlygy üçin jogap berenleriň hemmesiniň atlary üýtgedildi.

Çeşme : Uruş we Parahatçylyk instituty.