2024-nji ýylyň noýabr aýynda Türkmen Helsinki Adam Hukuklary gaznasy we Human Rights Watch Adam Hukuklary Guramasy “Men kapasada ýaşaýan ýaly ”:Türkmen häkimiýetleriniň Türkiýedäki raýatlaryna pasport bermekden ýüz öwürmegi barada bilelikdäki hasabaty çap etdi. Hasabat, ýüzlerçe müň türkmen raýatynyň, möhleti geçen pasportlaryny çalyşmak üçin türkmen häkimiýetleri tarapyndan daşary ýurtlardaky konsullyk edaralarynda, hususan-da Türkiýede, olary watanyna dolanmaga mejbur etmek bilen baglanyşykly meselelerine bagyşlanýar.

Türkmenistana gaýdyp gelensoň, bu raýatlaryň köpüsi ýene-de çynlakaý kynçylyklar bilen ýüzbe-ýüz bolýarlar. Täze pasport alyp, daşary ýurda gidip bilmeýärler. Migrasiýa gullugynyň işgärleri, Türkmenistanyň raýatlarynyň käbir kategoriýalary üçin syýahat etmek üçin köp ýyllyk gadaganlyk girizip, bu gadagançylygyň- özbaşdak bir görnüşidigini dilden aýdýarlar. Bu raýatlaryň daşary ýurtlarda maşgalalary we ýakynlary galýar we meýilnamalary puja çykýar.

Syýahat gadaganlyklaryny girizmek bilen, türkmen häkimiýetleri raýatlaryň hereket azatlygyna bolan esasy hukugyny gödek bozýarlar. Şeýle syýasat döwletiň içerde we daşary ýurtlarda türkmen raýatlaryna barha artýan gözegçiligi barada aladalary döredýär.

Ynsan hukuklaryny goraýjylar tarapyndan geçirilen gözlegler meseläniň yzygiderli we uzaga çekendigini görkezdi. 2024-nji ýylyň noýabr aýynda adam hukuklaryny goraýjylar - THF we HRW resmi Aşgabady konsullyk we diplomatik wekilhanalary arkaly raýatlaryna pasport bermäge başlamaga çagyrdy. Emma diplomatlar muny etmeýärler. Meseläni çözmek üçin syýasy erk gerek.

Jenap Prezident Serdar Berdimuhammedow, türkmen häkimiýetleriniň pasport bermekde kömek bermekden ýüz öwürmegi sebäpli bikanun galan türkmen raýatlary üçin “pasport amnistiýasy” barada Karar çykarmaga çagyrýarys. Resminamada:

• amnistiýanyň möhletini kesgitlemek we resminamalary amnistiýa bilen üpjün ediljek raýatlaryň kategoriýalaryny görkezmek;

• raýatlaryna daşary ýurtdaky konsullyk we diplomatik wekilhanalary arkaly täze daşary ýurt pasportlaryny almaga we resmileşdirmäge rugsat bermek;

• gönümel sebäplere görä pasportlarynyň möhleti geçen, daşary ýurtlarda ýitirilen ýa-da ogurlanan raýatlaryň jeza bermek üçin Türkmenistandan çykmagyny çäklendirmek bilen migrasiýa gullugynyň eden-etdilikli tejribesini ýatyrmak;

• türkmenlere özlerine degişli syýahat çäklendirmelerini on-laýn barlamaga mümkinçilik bermek.

Jenap Prezident Serdar Berdimuhammedow, Siziň kararyňyz türkmen resminamasynda görkezilen “Bu pasportyň eýesi Türkmenistanyň goragynda” kepillikleri durmuşa geçirer. Şeýle hem, birnäçe Halkara adam hukuklary şertnamasyna gatnaşýan Türkmenistana raýat we syýasy hukuklar baradaky halkara şertnama (12-nji madda) laýyklykda iş ýüzünde, türkmen raýatlaryna erkin hereket etmek hukugyny berer.

Halkara Döwlete Degişli Däl guramalar we adam hukuklary aktiwistleri:

1. Tadzhigul Begmedova, Turkmenistan Helsinki Foundation for Human Rights (Bulgaria)

2. Farid Tukhbatullin, Turkmen Initiative for Human Rights (Austria)

3. Vyacheslav Mamedov, Democratic Civil Union of Turkmenistan (Netherland)

4. Vitaly Ponomarev, HRD (Russia)

5. Dr. Leyla Yunus, Institute for Peace and Democracy (Netherlands)

6. Dr. Arif Yunus, Institute for Peace and Democracy (Netherlands)

7. Ivar Dale, Norwegian Helsinki Committee (Norway)

8. Ulla Klötzer, Women for Peace (Finland)

9. Yevgeniy Zhovtis, Kazakhstan International Bureau for Human Rights and Rule of Law (Kazakhstan)

10. Denis Dzhivaga, Kazakhstan International Bureau for Human Rights and Rule of Law (Kazakhstan)

11.Galym Ageleulov, Liberti (Kazakhstan).