Türkmen Helsinki gaznasynyň arzasy, 2003-nji ýylyň 31-nji awgustynda türkmenleriň ýörite hyzmatlary, mynasyp pensioner, maýyp adam 77 ýaşly Sazak Begmedow Aşgabatdan göçürildi. Sazak Begmedow Sowet döwründe Türkmenistanyň prokuraturasynda köp ýyllap işlän Türkmenistanyň abraýly aklawçysy. 1971-nji ýyldan 1976-njy ýyla çenli Mary sebitiniň prokurory bolup işledi, 1976-1982-nji ýyllarda - Türkmenistanyň respublikan prokuraturasynyň 1-nji orunbasary. 1982-2002-nji ýyllarda uniwersitetlerde mugallymçylyk bilen meşgullandy. THF başlygy Täjigul Begmedowanyň kakasy.
Bolan wakalar barada ygtybarly çeşmelerden aşakdakylar belli. 2003-nji ýylyň 31-nji awgustynda günortan S. Begmedow dermanhanadan gaýdyp gelýärkä, pensiýasyna aýaly bilen iki otag kireýine alan 11-nji kiçi etrapçadaky jaýynyň öňünde, köçede polisiýa eşikli dört adam oňa garaşýardy. Içeri işler ministrliginiň işgärleri hökmünde özlerini tanatdylar: Paşagulyýew Gandymmyrad - toparyň başlygy, Nuralyýew Ýusup, galan ikisi özlerini Batyr we Juma diýip tanatdy. Begmedowyň: "Size näme gerek?" diýen soragyna, Baş prokuratura çagyrylýandygyna jogap berdiler we gödeklik bilen tutup, maşyna süýräp, sürüp saldylar.
Ýolda Begmedowyň ýüregi keselledi we hassahana äkidilmegini isledi. Ony alyp barýan adamlar ony lukmana görkezjekdigini wada berip, köşeşdirdiler. Aslynda, ol ýokary tizlik bilen şäherden çykaryldy we howa menziline äkidildi we esger bilen bilelikde Daşoguza uçuş üçin 14:00-da uçup gitdi.
Begmedow uçara münmezden ozal näme bolandygyny anyklamaga başlady. Soraglaryna Paşagulyýew G.: "Bu ýokardan gelen buýruk, Prezidentiň öz buýrugy" diýip jogap berdi. Begmedow tussag etmek kararyny ýa-da häkimiýetlerden başga resminamalary görmegi talap etdi. Polisiýa işgärleri muňa jogap edip: "Bu haýsydyr bir Türkmen Helsinki komiteti bilen baglanyşykly" diýdi. Begmedow S. resminamalaryny, dermanlaryny we eşiklerini öýden almaga rugsat soranlarynda, oňa gödek we biabraý görnüşde ýüz öwürdiler.
Daşoguz howa menzilinde iki polisiýa esger bilen bilelikde oňa garaşýardy. "Indiki näme?" diýen soragyna - hiç hili jogap bermediler we adyny tutan islän ýerine eltmegi teklip etdiler. Soňra Begmedow Daşoguz polisiýa bölümine eltilmegini isledi. Ol ýerde bölüm müdiri bilen duşuşyp, ýagdaýy anyklamak isledi. Oňa öýden islendik ýere çykmagyň polisiýa bilen utgaşdyrylmalydygy duýduryş berildi. Polisiýa tarapyndan Begmedowy jaý bilen üpjün etmek niýeti bolmansoň, uzakdaky garyndaşlarynyň salgysyny berdi we ony şol adrese äkitdiler.
Aslynda, Sazak Begmedow içerki deportasiýa edildi. Şeýle etmek bilen, türkmen häkimiýetleri hiç hili jenaýat işi gozgalmazdan, Türkmenistanyň konstitusiýasy tarapyndan kepillendirilen Sazak Begmedowyň aşakdaky raýat hukuklaryny bozdy:
1)Döwlet edaralary tarapyndan mertebe bilen garalmaly, 2) lukmançylyk kömegini almak, 3) ýaşaýan ýerini saýlamak erkinliğine, 4) hereket azatlygyna, 5) pensiýa almak. S. Begmedow Aşgabat şäherinde hasaba alyndy. Türkmenistanda pensiýa hasaba alnan ýeri bilen baglanyşykly we diňe şol ýerde berilýär.
Bu yzarlamalaryň ilkinji ýagdaýy däl. Sazakow ozal maşgalasy bilen hem eýýäm repressiýa sezewar edilipdi. Hukuk goraýjy edaralar 2002-nji ýylyň 20-nji sentýabrynda Türkmenistanyň prezidenti S.Niýazowyň telewideniýede ýurduň Merkezi Bankyndan 40 million dollar ogurlanandygy barada eden çykyşyndan soň, Begmedow Sazagyň ogly Serdar uzak möhletleýin azatlykdan mahrum edildi. Şeýle hem, gyzy Akjagul polisiýa işgärlerine garşy durmakda ýalan töhmet bilen aýyplanyp uzak möhletleýin azatlykdan mahrum edildi.
Beýleki garyndaşlarynyň köpüsi şol bir galp işlerde uzak möhletli türme tussaglygyna höküm edildi. Onuň we garyndaşlarynyň ýaşaýyş jaýy we emlägi bikanun konfiskasiýa edildi. Ol köp wagtyň dowamynda adalat gözledi, Prezident Niýazowa 10 hat, Baş prokurora, Milli howpsuzlyk ministrligine 17 hat, BMG-nyň Baş komisaryna, OSCEHHG-a hatlar we arzalar ýazdy. Soňky hatynda ýaňy-ýakynda geçirilen Halk Maslahaty (Halk Geňeşi)-ne ýüzlenip, häkimiýetleriň hakyky jenaýatçylary gözlemek we bigünäleri basyp ýatyrmak islemeýändigini aýtdy. Indi gyzy Täjigul adam hukuklary işjeňligine işjeň gatnaşansoň, türkmen häkimiýetleri ýene bir gorkuzmak aksiýasyna we kanuny bozmak kararyna geldi.
Türkmen Helsinki gaznasy Türkmenistan hökümetinden Sazak Begmedowyň bikanun yzarlanmagyny bes etmegini we raýat hukuklaryny dikeltmegini talap edýär. THF, Türkmenistanyň raýatlarynyň garyndaşlarynyň syýasy ýa-da adam hukuklary işleri sebäpli zor bilen deportasiýa edilmegine, hukuklarynyň gödek bozulmagyna we mahrum edilmegine sezewar bolýan şeýle ýagdaýlaryň biridigini belleýär. THF, Türkmenistanyň adam hukuklaryna hormat goýmak baradaky halkara borçnamalaryna ters gelýän häkimiýetleriň bu tejribesiniň bes edilmegini talap edýär.
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy.
