Türkmenistan: Balkanabatly Hekim Hajyýew mejbury ýitirim bolmagyň ýene bir pidasy bolup biler
Türkmenistanyň prezidenti G. Berdimuhammedowa “Türkmennebit” döwlet konserniniň abatlaýyş we sazlaýyş bölüminde (ASB) döwlet emläginiň ogurlanmagy we isrip edilmegi barada aç-açan ýüz tutandan soň, awtory Balkanabatdaky bu kärhananyň mehanigi Hekim Hajyýew bilen aragatnaşyk düýbünden ýitdi.
Milli Howpsuzlyk Ministrliginiň ýolbaşçylygynda sebit telekommunikasiýa operatorlary abonent Hajyýewiň internete girmegini petiklediler, öý telefony we jübi telefonynyň 6 SIM kartasy ANT web sahypasynda şikaýatyň beýany çap edilen pursadyndan soň kesildi.
Döwlet emläginiň ogurlanmagy we kärhanadaky beýleki düzgün bozmalar barada döwlet baştutanyna habar bermek bilen, H.Hajyýew prezidentden ýurduň konstitusiýasynyň kepili we şonuň üçin Türkmenistan raýatlarynyň hukuklarynyň we azatlyklarynyň kepili hökmünde özüni we maşgala agzalaryny ASB-niň ýerli ýolbaşçylarynyň we hukuk goraýjy edaralarynyň yzarlamalaryndan we eden-etdiliklerinden goramagyny isledi.
ANT-nyň redaksiýasynyň işgärleri Hekim Hajyýew bilen ikinji gezek - bu gezek halkara adam hukuklary guramalaryna - türkmen häkimiýetleriniň hereketsizligi we geljekki ykbaly we garyndaşlarynyň ykbaly baradaky gorkusyny çap edileli bäri hiç hili aragatnaşyk saklamady.
Gynansagam, bu gorkular hasyl boldy. ANT-nyň redaksiýasy Hajyýewiň gyzy we gelni bilen telefon arkaly söhbetdeşlik geçirdi, ikisi-de olar üçin ýörite ýazylan we aýallara düýbünden mahsus bolmadyk ýat tutulan beýany okaýan ýalydy. Hususan-da, gödek sözler ulandylar we ANT-iň işini maşgalasy üçin, hatda tutuş ýurt üçin zyýanly diýip atlandyrdylar. Gödek görnüşinde jaň etmezligi we H.Hajyýewiň ykbaly bilen gyzyklanmazlygy talap etdiler, hemme zat gowy, diýýärler, hiç zatdan zeýrenmeýär, ýöne näme üçin özi elýeterli däl diýip soranlarynda, aýallaryň hiç birinden anyk jogap tapylmady.
Türkmenistanyň gizlin gulluklary, Hekim Hajyýewiň ýüzlenmelerinde agzalan deliller boýunça ogurlyga gatnaşanlary jezalandyrmagyň we çäre görmegiň ýerine, adalat gözleýän adamy dymdyrmak isleýär, ony telefon we internet aragatnaşygyndan mahrum etdiler, töweregindäkileri gorkuzdylar we töhmet atyp öz maşgalasyndan kowulan adam etdiler.
Hakykaty aýtmaga ýa-da adalat ugrunda göreşmäge het edenlere, telefonlaryny öçürip, internete girmekden mahrum etmek, maşgala işlerine gödek we birkemsiz gatyşmak, ýakynlaryňyzyň gatnaşyklarynda düşünişmezlik we ynamsyzlyk döredýän adamyň daşarky dünýäsinden üzňe bolmak, garyndaşlarynyň, goňşularynyň we kärdeşleriniň arasynda töhmetçilikli myş-myşlary ýaýratmak, adamyň mertebesini we mertebesini kemsidýän edip görkezmek- bu türkmenleriň ýörite hyzmatlarynyň raýat işjeňligini, adam aladasyny görkezýän, öz pikirini aç-açan beýan edýän her bir adam bilen işlemegiň usullarynyň doly sanawy däl. Bu SSSR-iň NKWD-KGB-iň gülkünç döwürlerinde giňden we täsirli ulanylýan hapa usullary häzirki Türkmenistanda-da bolup geçýär.
Mundan başga-da, bikanun hileleriň we hapa usullaryň görnüşi ýylsaýyn giňelýär. Iň ýokary derejede yglan edilen ýurtdan oňaýsyz maglumatlaryň syzmagyna garşy göreşde türkmenleriň ýörite gulluklary jenaýat işini ýöredýärler - Balkanabatly Saparmämmet Nepesgulyýewe we Aşgabatly Galina Wertýakowa; näbelli adamlar tarapyndan hüjümleri guramak – “Azatlyk” radiosynyň Aşgabat habarçysy Soltan Açylowa bilen bolan soňky waka; psihiatrik klinikada ýerleşdirildi - şu wagt ölen mugallym Bäherdenli Sazak Durdymyradow we Balkanabat şäheriniň raýat aktiwisti Gurbandurdy Durdygulyýew bilen şeýle boldy.
Türkmenleriň ýörite hyzmatlarynyň we ýolbaşçylarynyň bu "gazananlarynyň" sanawynyň ýakyn wagtda Hekim Hajyýewiň ady bilen doldurylmagyndan çynlakaý aladalar bar. ANT habar gullugynyň habaryna görä, häkimiýetler ýakyn garyndaşlarynyň käbiriniň ondan ýüz öwürmegini eýýäm üpjün edipdirler. Işlerinden kowuljakdyklary, ýurtdan çykmagy gadagan ediljekdikleri we çagalarynyň we agtyklarynyň ykbalyny ýok etjekdikleri bilen gorkuzyldy.
ANT-nyň redaksiýasy Türkmenistanyň häkimiýetleriniň goramak we kömek soramak üçin döwlet baştutanyna we halkara guramalaryna ýüz tutmaga het edip bilýän adamyň töwereginde döreden sütemli ýagdaýyna alada bildirýär. Hekim Hajyýewi daşarky dünýäden üzňeleşdirmek, ýakynlary üçin kowulmak we maşgalasyna düşýän ähli kynçylyklaryň esasy sebäbi bolmak bilen, häkimiýetler onuň mejbury we duýdansyz ýitirim bolmagyna esas döredýärler.
Ruslan Mätiýew
