Amnesty International, Türkmenistanda tussag edilenlere kömek bermek üçin çärä goşulmagyňyzy haýyş edýär: Ogulsapar Myradowa58 ýaşynda-jurnalist. Çagalary Sona Myradowa, Maral Myradowa, Berdi Myradow, ýaşlary 20-30 ýaş aralygynda. Ýelena Öwezowa 41 ýaşynda, Annagurban Amanglyjew, 35 ýaşynda. Sapardurdy Hajyýew, 47 ýaşynda.
Ýokarda sanalan ýedi adam 16-19-njy iýun aralygynda tussag edildi. Olaryň hemmesine gynamalar abanýar. Görnüşinden, olar diňe adam hukuklary bozulmalary barada maglumat çap edýän hökümete degişli bolmadyk adam hukuklary guramasy Türkmen Helsinki gaznasynyň (THF) agzalary ýa-da garyndaşlary bolany üçin tussag edilipdir. Olaryň paýtagt Aşgabaddaky Içeri işler ministrliginiň binasyna geçirilendigi aýdylýar.
16-njy iýunda Milli howpsuzlyk ministrliginiň işgärleri THF agzasy Annagurban Amanglyjewi tussag etdiler. Şaýatlaryň sözlerine görä, bäş howpsuzlyk işgäri özüne garşy jenaýat işini açmak üçin Amanglyjewiň awtoulagyna neşe ýa-da ýaraga meňzeş bir paket atdylar. Bar bolan maglumatlara görä, Amanglyjew adam hukuklary bilen baglanyşykly işleri bilen bir ýyldan gowrak wagt bäri häkimiýetler tarapyndan gizlin gözegçilik astynda saklanýar.
THF-iň öňki agzasy Ogulsapar Myradowa, "Azatlyk" radiosynyň habarçysy 18-nji iýunda gündüz sagat 5:00-da tussag etmek barada kepilnama bermedik iki Aşgabat polisiýa işgäri tarapyndan tussag edildi. Polisiýa işgäri Myradowanyň maşgalasyna onuň "söhbetdeşlige" çagyrylandygyny aýtdy. Tutulan gyzlary Sona we Maral ejesi hakda habar almak üçin Içeri işler ministrligine gitdiler.
Gijäniň ýaryndan soň howpsuzlyk işgäri Myradowanyň gyzlaryna ejesiniň elektron enjamlaryny: kompýuter we faks enjamyny getirmeklerini buýurdy. Olar muny etmekden ýüz öwürenlerinde, ejesi bilen telefonda gürleşmäge mümkinçilik berdi. 19-njy iýunda Bolgariýa göçüp gelen THF müdiri Täjigul Begmedowa Amnesty International guramasyna: “Oňa gürlemek kyn ýalydy. Onuň çykyşy düýbünden gabat gelmedi. Oňa psihotropiki dermanlar berildi öýdýäris"-diýdi. Myradowanyň gyzlary häkimiýetleriň talaplaryny ýerine ýetirmekden ýüz öwürip, öýlerine dolandyklaryny gaýtaladylar. 19-njy iýunda Sona we Maral Myradowa, şeýle hem dogany Berda öýlerine gelen hukuk goraýjy edaralaryň işgärleri tarapyndan tussag edildi. Şeýle hem, Içeri işler ministrliginiň binasyna äkidilendigi aýdylýar.
Ogulsapar Myradowanyň adam hukuklary ugrundaky işleri we Azatlyk radiosy bilen hyzmatdaşlygy sebäpli bir ýyldan gowrak wagt bäri ýanalýandygy barada ygtybarly habarlar bar. Şeýlelikde, hususan-da, onuň öýi gizlin gözegçilik astyndady, telefona diňlendi we hatda birnäçe aýlap öçürildi. Häkimiýetler Myradowa jurnalistik işini terk etmese, çagalarynyň howp astyndadygyny we maşgalasyny öýlerinden kowup biljekdigini birnäçe gezek duýdurdylar.
18-nji iýunda üç hukuk goraýjy işgäri Ýelena Öwezowany Aşgabatdaky öýünde tussag etdi. Agşam Öwezowanyň ene-atasy Içeri işler ministrligine gitdi, ýöne hiç hili maglumat alyp bilmediler. Ertesi gün irden 80 ýaşyndaky Öwezowanyň ejesi ministrligiň binasyna gaýdyp geldi. “Öýüne gaýdyp baranda, ýürek agyry boldy. Polisiýa bölüminde oňa näme bolandygyny bilemzok, sebäbi ol bu barada gürlemekden ýüz öwürdi "-diýip Tajigül Begmedowa aýdýar.
Begmedowanyň adamsynyň dogany Sapardurdy Hajyýew 18-nji iýunda agşam tussag edilip, Içeri işler ministrliginiň binasyna iberildi.
Çalt salgylanma:
Raýat, syýasy, jemgyýetçilik, ykdysady we medeni hukuklaryň bozulmagy Türkmenistanda giňden ýaýrandyr. Soňky tussag edilmeler, başgaça pikirlenýänlere garşy basyşlaryň diňe bir bölegi. Ynsan hukuklaryny goraýjylar, syýasy dissidentler, dini azlyklaryň agzalary we olaryň maşgalalary adalatsyz kazyýet işlerinden soň yzygiderli yzarlanmalara, esassyz tussag edilmelere, gynamalara we ýowuz daraşmalara sezewar edilýär. Soňky ýyllarda olaryň köpüsi ýurtdan çykmaga mejbur edildi, gara sanawda görkezilen müňlerçe adamyň ýurtdan çykmagy gadagan edildi.
THF 2003-nji ýylda esaslandyryldy. Gazna 2002-nji ýylda döwlet agdarylyşygy synanyşygynda günäkärlenýän onlarça adamyň türme şertleri we adalatsyz kazyýet işi barada maglumat ýaýratdy. (“Hökümetiň Türkmen Helsinki gaznasyny dymdyrmak synanyşyklaryna” serediň (Index AI: EUR 61/007/2005).
Azatlyk radiosynyň habarçylarynyň köpüsi häkimiýetler tarapyndan ýanalmalara, esassyz tussaglara we ýowuz daraşmalara sezewar edildi. Azatlyk Radio stansiýasy, bar bolan hökümeti ýiti tankytlamagy we adam hukuklarynyň bozulmagy bilen tanalýar, şeýle hem ýurtda we daşary ýurtdaky dissidentler we halkara adam hukuklary guramalarynyň wekilleri bilen söhbetdeşlikleri ýaýlyma berýär.
Nädip kömek edip bilersiňiz?
Teklip edilýän hereketler: Islegiňizi gysga wagtda iňlis, rus, türkmen ýa-da öz ene diliňizde ugradyň:
- Ýakynda tussag edilenler barada çynlakaý aladaňyzy bildirin: Ogulsapar Myradowa; gyzlary Sona we Marala, şeýle hem ogly Berdä; Ýelena Öwezowa; Annagurban Amanglyjowa we Sapardurdy Hajyýewe;
- söz azatlygyny parahatçylykly ulanandygy ýa-da dissidentleriň garyndaşlary bolandyklary üçin tussag edilendigi baradaky ygtybarly habarlardan nägileligini bildirmek;
- Ogulsapar Muradowanyň Aşgabatdaky Içeri işler ministrliginiň binasynda kemsidilendigi baradaky habarlara alada bildirmek, bu hasabatlaryň düýpli we obýektiw derňelmegini talap etmek, şeýle hem tussag edilenleriň hiç birine haýsydyr bir görnüşde erbet garalmazlygy üçin degişli çäreleri görmek;
- Tussag edilenlere nähili aýyplama bildirilýändigini häkimiýetlerden talap talap etmek;
- Türkmenistanyň häkimiýetlerine "Her kimiň söz azatlygyna hukugy bar" diýilýän Raýat we Syýasy Hukuklar baradaky Halkara Bileleşigi baradaky borçnamasyny ýada salmak.
Kime ýazyp bilersiňiz? Şikaýatlary iberiň: Prezident Saparmyrat Nyýazow Türkmenistan 744000, Salgysy: Aşgabat Prezident köşgi, Faks: +993 12 35 51 12 Ýüzlenme: Jenap Prezident!
Daşary işler ministri Raşit Meredowa. Daşary işler ministrligi Türkmenistan 744000, Salgysy: Aşgabat Magtymguli şaýoly 83, Faks: +993 12 35 42 41 E-poçta: mfatm@online.tm, Ýüzlenme:Jenap ministr!
Hatyň göçürmesini şu ýere iberiň: Hatyň bir nusgasyny Türkmenistanyň ýurduňyzdaky diplomatik wekilhanalaryna iberiň.
Russiýa federasiýasynda TÜRKMENISTANYŇ RUSSIÝADAKY ILÇIHANASY, Salgysy: Moskwa, Filippowskiý per 22, Tel. 291-66-36 Faks: 291-09-35, 291-75-88 e-poçta: turkmen@dol.ru
HAÝYŞ, ÝÜZLENMELERIŇIZI DERREW UGRADYŇ
2006-njy ýylyň 31-nji awgustyndan soň hat ibermezden ozal AI Resurs Merkezi bilen (Poçta: msk@amnesty.org, Telefon +7 (495) 202 1749, Faks +7 (495) 291 2904, Salgysy: 119019, Moskwa, PO Box 212) ýa-da Halkara Amnistiýa Halkara Sekretariatyna ýüz tutmagyňyzy haýyş edýäris.
Russiýada adam hukuklary.
