Ýewropa Bileleşigi, ABŞ, Awstraliýa, Ýaponiýa we başga-da birnäçe ýurt BMG Baş Assambleýasynyň Üçünji komitetine Türkmenistanda adam hukuklarynyň berjaý edilmegi meselesi boýunça karar taslamasyny hödürledi. Umuman alanyňda, 36 ştat taslamanyň hemaýatkäri boldy.

Türkmen häkimiýetleriniň dini azlyklaryň agzalarynyň öz dinlerine uýmak ukyplaryny giňeltmek üçin gören ädimlerini gutlaýar. Taslamanyň awtorlary, Türkmenistan hökümetiniň Halkara Gyzyl Haç komitetiniň wekilleri bilen tussaglaryň elýeterliligi bilen baglanyşykly meseleler boýunça deslapky gepleşiklere başlandyklaryny kanagatlanma bilen bellediler.

Şol bir wagtyň özünde, rezolýusiýanyň hemaýatkärleri Türkmenistanda adam hukuklarynyň yzygiderli bozulmagy barada çuňňur alada bildirýärler. Gazet hukuk ulgamynyň hyýanatçylykly ulanylmagy we söz azatlygy, ýygnanyşmak we birleşmek hukugyndan peýdalanmaga synanyşýanlaryň eden-etdilikli tussag edilmegi; ynançlary we pikirleri beýan etmek azatlygynyň çäklendirilmegi, hususan-da, Maýak radiosynyň rus dilindäki programmalar ulgamynyň ýapylmagy we Azatlyk radiosynyň jurnalistleriniň yzarlanmagy; bilim we iş üpjünçiligi babatynda etniki ruslary, özbekleri we beýleki azlyklary kemsitmek we mejbury göçürmek; raýat jemgyýeti guramalarynyň ýüzbe-ýüz bolýan kynçylyklary we päsgelçilikleri, şol sanda uzyn hasaba alyş amallary.

Karar taslamasynyň hemaýatkärleri Türkmenistan hökümetini adam hukuklaryna doly hormat goýulmagyny we 2003-nji we 2004-nji ýyllarda Adam Hukuklary Geňeşinde görkezilen çäreleri doly durmuşa geçirmäge çagyrýar. Karar taslamasy Türkmenistanyň häkimiýetlerini BMG-nyň Adam hukuklary boýunça ýokary komissarynyň edarasy bilen 2004-nji ýylyň maý aýynda ýakyn hyzmatdaşlygy üpjün etmäge, 2002-nji ýylyň 25-nji noýabrynda döwlet agdarylyşygy synanyşygyna gatnaşanlykda, şeýle hem jemgyýetçilik guramalarynyň, şol sanda hökümete degişli bolmadyk guramalaryň işine girizilen çäklendirmeleri aýyrmakda günäkärlenen adamlara, ähli wyjdan tussaglaryny boşatmaga, türkmen türmelerine baryp görmek, giriş mümkinçiligini hödürlemäge çagyrýar.

Taslama düzüjiler Baş sekretardan Baş Assambleýanyň indiki 60-njy mejlisinde bu kararyň ýerine ýetirilişi barada hasabat bermegini haýyş edýärler.

Kararyň taslamasy

Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy

Elli dokuzynjy sessiýa Üçünji komitetiň gün tertibi 105 (c) Adam hukuklary soraglary: adam hukuklarynyň ýagdaýy we ýörite hasabatçylaryň we wekilleriň hasabatlary

Awstraliýa, Awstriýa, Belgiýa, Bolgariýa, Makedoniýanyň öňki Ýugoslaw respublikasy, Wengriýa, Germaniýa, Gresiýa, Daniýa, Irlandiýa, Islandiýa, Ispaniýa, Italiýa, Kanada, Kipr, Latwiýa, Litwa, Lýuksemburg, Malta, Gollandiýa, Norwegiýa, Polşa, Portugaliýa , Rumyniýa, Horwatiýa, Finlýandiýa, Fransiýa, Çehiýa, Şweýsariýa, Şwesiýa, Estoniýa, Ýaponiýa, Slowakiýa, Sloweniýa, Beýik Britaniýa we Demirgazyk Irlandiýa Beýik Britaniýa, Amerikanyň Birleşen Ştatlary: karar taslamasy

Türkmenistanda adam hukuklarynyň ýagdaýy

Baş Assambleýa,

Birleşen Milletler Guramasynyň ähli agza döwletleriniň adam hukuklaryny we esasy azatlyklary öňe sürmek we goramak borjunyň bardygyny tassyklamak we 2003-nji ýylyň 22-nji dekabryndaky 58/194 kararyny ýada salmak bilen bu ugurda dürli halkara resminamalarynda öz üstüne alan borçlaryny ýerine ýetirmelidir.

Hoşniýetli garşylaýar:

a) birnäçe dini azlyklaryň agzalaryna, şol sanda Baha ynanjynyň, Baptist buthanasynyň, Hare Krişna hereketi we ýedinji gün adwentist kilisesine öz dinlerine uýmak üçin çäklendirilen ygtyýarlyk;

b) 2004-nji ýylyň iýun aýynda Iýegowa şaýatlarynyň dini sebäplere görä hökmany harby gullukdan ýüz öwüren birnäçe agzanyň boşadylmagy, şol bir wagtyň özünde beýleki Iýegowa şaýatlarynyň şol bir aýyplama bilen tussag edilmegini dowam etdirýändiklerine alada bildirdi;

(c) Türkmenistanyň prezidenti Saparmyrat Nyýazowyň 2004-nji ýylyň maý aýynda halkara jemgyýetçiliginiň gyzyklanýan agzalarynyň Türkmen türmelerine baryp biljekdigi baradaky beýany, Türkmenistan hökümetiniň Halkara Gyzyl Haç komitetiniň wekilleri bilen türmelere giriş meselesinde deslapky gepleşiklere başlandyklaryny kanagatlanmak bilen aýtdy;

d) Merkezi Aziýa gatnaşyjy döwletler üçin Ýewropadaky Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň Başlygynyň şahsy wekiliniň Türkmenistan hökümeti bilen mundan beýläkki gepleşiklere gatnaşmaga mümkinçilik alandygy we umydyny beýan edýändigi; adam hukuklary boýunça konstruktiw gepleşik ýakyn wagtda dowam eder;

e) Jyns taýdan kemsitmeleriň ähli görnüşlerini ýok etmek baradaky halkara konwensiýa laýyklykda jyns taýdan diskriminasiýany ýok etmek komitetine milli hasabat ibermek we Türkmenistan hökümetini hasabatlaryny Çaga hukuklary konwensiýasy boýunça tabşyrmaga çagyrýar. Aýallara garşy diskriminasiýanyň ähli görnüşlerini ýok etmek baradaky konwensiýa;

2. Türkmenistanda adam hukuklarynyň yzygiderli bozulmagy bilen baglanyşykly öz aladasyny bildirýär: a) hökümetiň islendik oppozisiýa syýasy işini basyp ýatyrmak syýasatynyň dowam etdirilmegi;

b) söz azatlygy, ýygnanyşmak we birleşmek hukugyndan peýdalanmaga synanyşýan şahsyýetleri esassyz tussag etmek, gözegçilik etmek we maşgalalaryna azar bermek arkaly hukuk ulgamynyň yzygiderli hyýanatçylykly ulanylmagy;

ç) söz we pikir azatlygyna goşmaça çäklendirmeler, şol sanda Maýak radiosynyň rus dilindäki gepleşikleriniň ýerli radio ulgamynda ýaýlymynyň bes edilmegi we ýerli habarçylar we Azatlyk radiosynyň işgärleri tarapyndan edilýän ýanamalar;

d) pikir, wyjdan, din ýa-da ynanç azatlygy hukugynyň ulanylmagyny dowam etdirýän çäklendirmeler;

e) Türkmenistan hökümeti tarapyndan etniki ruslaryň, özbekleriň we beýleki azlyklaryň bilim we iş üpjünçiligi babatynda yzygiderli diskriminasiýa we hökümet bu diskriminasiýanyň soňlanjakdygyna ynandyrýandygyna garamazdan;

ä) raýat jemgyýeti guramalarynyň ýüzbe-ýüz bolýan kynçylyklary, şol sanda 2003-nji ýylda jemgyýetçilik birleşikleri baradaky Kanunyň çäklendiriji düzgünleriniň ulanylmagy we jemgyýetçilik guramalaryny şu kanunda göz öňünde tutulan tertipde hasaba almagyň uzyn tertibi;

3. Türkmenistan hökümetiniň Ýewropada ýerleşýän Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň Aşgabat ýolbaşçysynyň akkreditasiýasyny uzaltmazlyk kararyna gynanýar, ýöne türkmen häkimiýetleriniň mirasdüşeri bilen doly hyzmatdaşlyk etjekdigine umyt baglaýar;

4. Türkmenistan hökümetine çagyryşlar:

(a) Adam hukuklaryna we esasy azatlyklara doly hormat goýulmagyny üpjün etmek we bu ugurda Adam Hukuklary Komissiýasynyň 2003/112 we 2004/123 kararlarynda görkezilen çäreleri doly durmuşa geçirmek;

(b) Birleşen Milletler Guramasynyň Adam Hukuklary boýunça Ýokary Komissarlygynyň edarasy bilen ýakyndan aragatnaşyk saklaň we Adam Hukuklary Geňeşiniň ähli mehanizmleri we Birleşen Milletler Guramasynyň ähli degişli guramalary bilen doly hyzmatdaşlyk ediň;

ç) Ýewropadaky Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň Hasabatçynyň mehanizminiň hasabatynda görkezilen teklipleri doly durmuşa geçirmek we bu guramanyň dürli guramalary bilen, hususan-da Şahsy wekiliň saparyndan soň konstruktiw hyzmatdaşlyk etmek; bu guramanyň baş müdiri, Merkezi Aziýanyň gatnaşyjy döwletlerine, bu teklipleri durmuşa geçirmek we Milli Azlyklar Guramasynyň Ýokary Komissaryna ýurda baryp görmek üçin çakylyk ibermek üçin işlemek;

d) wyjdan tussaglarynyň hemmesini derrew we şertsiz boşatmak;

e) Prezident Saparmyrat Nyýazowyň 2004-nji ýylyň maý aýynda halkara jemgyýetçiliginiň gyzyklanýan agzalary tarapyndan türkmen türmelerine baryp görmegi, degişli garaşsyz guramalara, şol sanda Halkara Gyzyl Haç komitetine, tussag astyndaky ähli ýerlere çäklendirilmedik girmegine rugsat bermek baradaky teklibini durmuşa geçiriň; bu guramalar üçin adaty şertler, 2002-nji ýylyň 25-nji noýabrynda agdarlyşyk synanyşygyna gatnaşanlykda aýyplanýanlara, şol sanda aklawçylara we garyndaşlara çäklendirilmedik we köp sanly elýeterliligi üpjün etmek;

ä) ýetip gelýän parlament saýlawlarynyň Ýewropadaky Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň borçnamalaryna we demokratik saýlawlar üçin beýleki halkara ülňülerine laýyklykda geçirilmegini üpjün etmek;

g) jemgyýetçilik guramalarynyň, şol sanda hökümete degişli bolmadyk guramalaryň işine girizilen çäklendirmeleri aýyrmak we bu guramalara, hususan-da adam hukuklary guramalaryna we beýleki raýat jemgyýetine gatnaşyjylaryna päsgelçiliksiz iş alyp barmaga rugsat bermek;

5. Baş sekretardan altmyşynjy mejlisinde Baş karara şu kararyň ýerine ýetirilişi barada hasabat bermegini haýyş edýär.

BMG habar merkezi.