Anatoly Waýskopf ÝB wekili bilen söhbetdeşlik
Pýer Moreliň aşa açyk we sypaýy adam bolandygyny aýtmak gerek. Gazagystanyň ýokary wezipeli işgärleriniň köpüsinden, şeýle hem Merkezi Aziýa sebitiniň beýleki ýurtlarynyň ýokary wezipeli işgärlerinden tapawutlylykda, metbugat wekili bilen duşuşmakdan gaça durmady we özüne berlen ähli soraglara giňişleýin jogap berdi, şeýlelik bilen metbugat bilen nädip işlemelidigini aç-açan görkezdi. Mysal üçin, Aşgabatda geçirilen “ÝB Üçlü - Merkezi Aziýa” formatynda daşary işler ministrleriniň ýygnagynyň netijelerine umuman oňyn baha bermek ýaly, Pýer Morel Merkezi Aziýa sebitiniň döwletleriniň ykdysady we syýasy ösüşindäki tapawut sebäpli käwagt jedelli ýagdaýlaryň ýüze çykýandygyny gizlemedi.
Şeýle-de bolsa, Morel Aşgabat duşuşygynda ýurtlaryň Ýewropa Bileleşiginiň bähbitleriniň çäginde birnäçe meselede umumy pikir tapmagy başarandygyny aýtdy. ÝB-niň Merkezi Aziýa ýurtlary boýunça ýörite wekili bu meselede soň hakykat roluny oýnamady, bitewi Ýewropanyň sebitdäki ähli ýurtlara belli bir ähliumumy syýasy we ykdysady ösüş görnüşüni girizmek islemeýändigini aýtdy:
- Bähbitler çemeleşmäniň tapawudy diýilýän zady kesgitleýär. Ýagny, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň hersiniň sebit derejesine baglylykda aýratyn häsiýetini doly ykrar etmek. Munuň netijesinde paýtagtlaryň her biri üçin Bähbitleriň çäginde esasy ileri tutulýan ugurlary kesgitledik. Şeýle-de bolsa, sebitleýin beýanda ara alnyp maslahatlaşylmaly umumy mowzuklaryň bardygyny bildik.
- Bu mowzuklar näme hakynda?
- Terrorçylyk, ekstremizm, suw, howanyň üýtgemegi. Ýagny, bir ýurduň çäginde çözülip bilinmeýän meseleler.
Kanunyň hökmürowanlygy-ykdysady durnuklylygyň kepili bolup durýar
Pýer Morel Merkezi Aziýa döwletleri üçin adam hukuklaryna hormat goýmak ýaly möhüm meseläni hem ünsden düşürmedi. Ýewropa Bileleşiginiň uglewodorod üpjünçiliginiň deregine sebitdäki düzgün bozmalaryna göz ýumýar diýip hasaplanýar. Moreliň pikiriçe, soragyň bu görnüşi başda ýalňyş. Ilki bilen, sebäbi Ýewropa Bileleşiginiň Merkezi Aziýa boýunça ýörite wekiliniň belleýşi ýaly, Ýewropa Bileleşigi sebitiň ykdysadyýetlerine maýa goýumlary bilen kömek etmek bilen, hökümetlerine üstünlikli ykdysady ösüş bilen jemgyýetde demokratik institutlaryň barlygynyň göni baglanyşygyny görkezýär.
- Hemmeler üçin umumy ugur, ykdysady ösüşiň durnuklylygy we adam hukuklarynyň berjaý edilmegi üçin möhüm bolan kanunyň hökmürowanlygydyr. Bu Ýewropa Bileleşigi, BMG ýa-da ÝHHG tarapyndan döredilmedi. Bilşiňiz ýaly, 1997-nji ýylda Bütindünýä Banky soňky ýigrimi ýylda ýurtlaryň ykdysady ösüşini seljerýän hasabat çap etdi. Netijede, iň üstünlikli ykdysady ösüş berk we açyk hukuk ulgamy bolan ýurtlarda ýüze çykdy. Ýagny, biziň pikirimizçe, söz azatlygy, ilatyň ýaşaýyş derejesi bilen ykdysadyýetiň üstünlikli ösmegi arasynda göni baglanyşyk bar.
ÝB-nyň Merkezi Aziýadaky bähbitleri Russiýa howp salmaýar
Bu nukdaýnazardan, Pýer Morel Ýewropa Bileleşiginiň Merkezi Aziýa Bähbitleriniň sebitdäki Russiýa Federasiýasynyň bähbitlerine belli bir derejede howp salýandygyny görkezýän rus metbugatynda wagtal-wagtal çykýan materiallara birneme geň galýar:
"Netijede, biziň pikir edişimizden has köp gyzyklanma bar." Russiýa birnäçe gezek düşündirdik we ilkinji nobatda umumy gyzyklanmamyzyň sebitiň durnuklylygydygyny düşündirmegi dowam etdirýäris.
Mundan başga-da, Pýer Morel Ýewropanyň Merkezi Aziýa ýurtlaryndan yzygiderli energiýa üpjünçiligini ýola goýmagy başarsa-da, bu Russiýanyň nebit we gaz üpjünçiligini ret etjekdigini aňlatmaýar. Energiýa çeşmelerini esasy üpjün edijiniň roly Moskwada galar. Mundan başga-da, Ýewropa Bileleşiginiň Merkezi Aziýa ýurtlary boýunça ýörite wekili ÝB-nyň sebitde öňdebaryjy rol oýnamaýandygyny we şonuň üçin Merkezi Aziýanyň üstünlikli ösmegi bilen gyzyklanýan ähli ýurtlar bilen işjeň geňeşmeleriň geçirilýändigini aýtdy. Diňe Russiýa we Hytaý ýaly sebitdäki iň täsirli ýurtlar bilen däl, eýsem Türkiýe, Hindistan we Päkistan bilenem. Pýer Morel gülläp ösen Merkezi Aziýa bütin dünýä üçin peýdalydygyny aýtdy.
Çeşme: Doýçe Welle.
