30-njy sentýabrda Prezident Berdimuhammedow Milli Howpsuzlyk Ministrliginiň işgärleriniň indiki ýyl dönümi bilen baglanyşykly, belki-de ýurduň iň möhüm bölümi bilen baglanyşykly ýüz tutdy.
"Şu günüň talaby-öňüni alyş çärelerini güýçlendirmek we jenaýat işiniň öňüni almak" ýüzlenmede diýilýär. Aşakda "ähliumumy ýamanlygyň" düzüm bölekleriniň sanawy görkezilýär: halkara terrorçylygy, milletçi we radikal dini hereketler, neşe gaçakçylygy, şeýle hem ... "demokratik hukuk dünýewi döwletimize töhmet atýanlar we jemgyýetimiziň agzybirligini we jebisligini, durmuşymyzyň asuda ýoluny bozmaga synanyşýan we ýurduň ykdysadyýetiniň ösmegine päsgel berýänler".
Şeýlelik bilen, ýurduň prezidentiniň “ähliumumy ýamanlyk” bilen deňeşdiren bu “töhmetçileri” kimler? Türkmenistanyň çäginde hakykata goşmaça garaýşyň we kanuny taýdan beýan edilmeginiň mümkin däldigi äşgärdir. Hemme zat eýýäm ýok edildi. Şeýlelik bilen prezident migrant, dissident we analitiki web saýtlara ýüzlenýär. Hatda web saýtlaryň özleri we eýeleri däl, Türkmenistandaky bu saýtlaryň habarçy ulgamy. Bular Prezident Berdimuhammedowyň öňüni alyş çäreleri arkaly "ylalaşyksyz söweşmegi" talap edýän "töhmetçiler".
Berdimuhamedow aç-açan çykyş edip, Milli howpsuzlyk ministrliginden Türkmenistanyň häkimiýetleriniň resmi syýasaty barada tankytlary, şübheleri ýa-da başga bir pikiri öňe sürmäge we beýan etmäge ukyply ähli dissidentleri, garaşsyz žurnalistleri, jemgyýetçilik aktiwistlerini anyklamagy we jezalandyrmagyny talap edýär.
"1. Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň karary bilen, Türkmenistanyň jemgyýetçilik-syýasy ulgamyna we halkyň bähbitlerine garşy gönükdirilen aşakdaky bikanun hereketler we jenaýatlar Watana dönüklik diýip yglan edilip bilner:
... Türkmenistanyň ilkinji we hemişelik prezidenti Beýik Saparmyrat Türkmenbaşynyň alyp barýan içerki we daşary syýasaty, resmi wezipelerinden hyýanatçylykly peýdalanmak, şeýle hem halk bilen döwletiň arasynda gapma-garşylyk döretmek synanyşyklaryna şübhe döretmek islegi.”
Halk Maslahatynyň "Käbir bikanun hereketleri Watana dönüklik diýip yglan etmek, şeýle hem Watana dönükler üçin jezasy" barada.
Berdimuhammedowyň manysyna düşünip bilersiňiz - beýleki diktatorlar ýaly, daşary ýurtdan özüni tankytlamagyna gaty gaharlanýar. Emma “demokratik hukuk dünýewi döwletiň” munuň bilen näme baglanyşygy bar? Gapma-garşylyk bar. Demokratik ýagdaýda häkimiýetleri tankytlamak we olar bilen çekeleşik umumy, hatda hökmany hadysadyr. Düzgüne görä, töhmet hakykaty howpsuzlyk işgärleri tarapyndan däl-de, kazyýet tarapyndan kesgitlenýär. Berdimuhammedowyň çagyrýan “töhmetine” garşy öňüni alyş göreşi kanuny we demokratik döwlet üçin düýbünden manysyz.
Aslynda, bu prezidentiň PIKIR we GÜRLÄP bilýänlere garşy göreşmek baradaky çagyryşy, ýöne hökmany suratda beýle bolmaz. Berdimuhammedowyň pikiriçe, söz azatlygynyň öňüni alyş yzarlamalary pikir azatlygyny yzarlamak praktikasyna öwrülýär.
Mundan başga-da, “töhmetçilere” garşy şeýle öňüni alyş göreşi üçin Halk Maslahatynyň (Halk Geňeşi) “Käbir bikanun hereketleri Watana dönüklik diýip yglan etmek, şeýle hem Watan dönüklere jeza çärelerini görmekden başga hiç hili kanun çykaryjy esasy ýok.”
Halk Maslahatynyň özi indi ýok, karar 2003-nji ýylda Beýik Türkmenbaşy döwründe kabul edildi. Emma türkmen häkimiýetleriniň tertibinde “töhmetçilere”, dissidentlere, žurnalistlere we raýat aktiwistlerine “öňüni alyş” täsiriniň başga-da köp usuly bar, olara we garyndaşlaryna garşy fiziki zorluk howplaryndan başlap, aç-açan öjükdürmek, ýenjmek, jenaýat işleriniň galplaşdyrylmagy. Bu usullaryň hemmesiniň kanunyň daşyndadygy düşnüklidir. Ýöne bulary ýerine ýetirmäge Berdimuhammedowyň hut özi çagyrýar.
Erkinlige we başgaça pikirlere garşy göreş dowam edýär we hemmetaraplaýyn. Şeýlelik bilen, bir aý mundan ozal Berdimuhammedow “pes hilli, pes derejeli neşir we wideo önümleriniň” daşary ýurtdan getirilmegini bes etmegi buýurdy. Şol bir wagtyň özünde, hiç hili "hil" görnüşünü görkezmedi, "... häzirki wagtda öndürilýän içerki neşir önümleriniň mukdary ýurduň içerki zerurlyklaryny kanagatlandyrmak üçin ýeterlikdir we olary import etmegiň zerurlygy ýok" diýdi.
Emma prezident, şular ýaly ýagdaýlarda adatdakysy ýaly esasy hukuklardan birini - kanuny we demokratik döwletlere mahsus bolan maglumata erkin elýeterlilik hukugyny ýatdan çykardy. Bu gadaganlyklary düzgünleşdirýän hiç hili düzgün çykarylmady.
Aslynda kanuny nigilizm (pelsepe) hadysasy - milli kanunlary aýak astyna almak, halkara borçnamalaryny äsgermezlik etmek we bozmak, bularyň hemmesi Türkmenistanyň häzirki taryhynda täze däl. Berdimuhammedow “töhmetçilere” garşy göreş görnüşinde başga bir “jadygöý awyny” çagyrýar, söz azatlygyny, döredijilik azatlygyny, maglumata erkinligi, indi pikir azatlygyna garşy hüjüm, kanunyň bozulmagyny gönüden-göni we aç-açan yglan edýär. Has gülkünç, onuň Türkmenistana "kanuny we demokratik döwlet" hökmünde ýüzlenmegi.
Ýurduň ýolbaşçylygynyň jemgyýete we umuman halka bolan garaýşynyň iň ýokary derejesini Berdimuhammedowyň başga bir maksady hyzmat edip biler: “... Döredijilik güýçlerini we müňlerçe ýyllyk däp-dessurlary bolan milli sungatyň üsti bilen herekete geçmeli; Türkmen aýdym-sazy, edebiýaty ýurdy döwrebaplaşdyrmak üçin iň güýçli çeşmä - jemgyýetçilik aňyna täsir edýär. Medeni işgärlerimiziň döredijiligi, her bir raýatymyzyň biziň ýurdumyzda bolup geçýän ägirt uly özgerişlikleri durmuşa geçirmek üçin ruhlandyrmaly we galkyndyrmaly"-diýdi ýurduň ýolbaşçysy. "Biz diňe bir medeni ulgam däl, eýsem Türkmenistanyň jemgyýeti we ykdysadyýetine-de bil baglanjak adam çesmeleriniň emele gelmegi barada aýdýarys".
Maksatlar düşnükli, wezipeler kesgitlenildi -emele getireliň ýoldaşlar!
Ahmet Myradow
Oazis
