Türkmenistanyň täze lideri Gurbanguly Berdimuhammedow esasan bu Merkezi Aziýa ýurdunda bilim ulgamyny gowulandyrmagy wada berip, seresap reformaçy hökmünde özüni görkezdi.
Şeýle-de bolsa, Aşgabatdaky synçylaryň habaryna görä, Türkmenistanda täze öwreniş medeniýetiniň emele gelmegi üçin ilkinji ädimler bilim pudagynda göze görnüp duran üýtgeşmeler getirmedi.
Öňki Saparmyrat Nyýazowyň mirasyna ýakynlaşanda, Berdimuhammedow seresaplylyk bilen geçdi. Bir tarapdan, ýakyn wagtda hiç kimiň Nyýazowyň şahsyýet kultyny sökmejekdigini aç-açan aýtdy. Beýleki tarapdan, Berdimuhammedow Nyýazowyň intellektual hemme zady basyp ýatyrmagy maksat edinýän dolandyryşynyň käbir weýran ediji taraplaryny üýtgetmegiň zerurlygy barada birnäçe gezek gürledi. Mysal üçin, Berdimuhammedow sentýabr aýynda ABŞ-a eden ilkinji saparynda, Türkmenistanyň bilim ulgamyny dikeltmek üçin aragatnaşyklary ýola goýdy.
Fewral aýynda geçiriljek irki prezident saýlawlarynda ýeňiş gazanan Berdimuhammedow, Nyýazow döwründe bolşy ýaly dokuz ýyl däl-de, on ýyllyk orta bilimini täzeden girizdi. Şeýle hem, uniwersitetlerde bäş ýyllyk bilimini dikeltdi we iki ýyllyk hökmany iş tejribesi bilen iki ýyllyk okuw kursundan ozalky tarapyndan döredilen ulgamy bozmagy maksat edinýärdi.
Synçylar şeýle ädimlere garamazdan Türkmenistanda bilimiň hiliniň kän bir üýtgemändigini habar berdiler. Adynyň efirde tutulmazlygyny haýyş eden uniwersitet mugallymy “ÝewraziýaNet” habar gullugyna beren interwýusynda: "Biz indi ynsanperwer betbagtçylygyň golaýynda, ýaşlaryň bir nesli bilimden mahrum edildi" -diýdi. “Galyberse-de, köp ýyllaryň dowamynda bilim pudagyny ýok etmek üçin bilkastlaýyn syýasat alnyp baryldy. Muny dikeltmek gaty kyn bolar "-diýdi.
Özüni jemgyýetçilik guramalarynyň birinde aktiwist hökmünde tanadan Aşgabat şäheriniň başga bir ýaşaýjysy, Nyýazowyň izolýasiýa syýasaty eýýäm uly zyýan çekdi diýip hasaplaýar. Köp ýaşlar, esasanam paýtagtyň daşynda ýaşaýanlar, iň esasy kompýuter endiklerine eýe däl we şonuň üçin 21-nji asyryň talaplaryna taýyn däl. “Gynansagam, öňki bilim ulgamy Nyýazowdan öňe geçdi, henizem hereket edýär we eýýäm “izolirlenen, nadan halkyň döremegine” sebäp bolýar”.
Türkmen döwlet uniwersitetiniň çeşmesinden alnan maglumata görä, Nyýazow tarapyndan girizilen okuw meýilnamasy şu günki güne çenli ulanylýar. Bu, ähli okuwçylar üçin esasy okuw kitaplarynyň biri, Nyýazowyň golýazmasy bilen baglanyşykly türkmen halky üçin ruhy gollanma bolan Ruhnama bolup galýandygyny aňladýar.
"Munuň üçin Bilim ministrliginden buýruk ýok, maksatnama ýok we haçan boljakdygy belli däl, şu wagta çenli hemme zat öňki meýilnama boýunça işleýär" -diýdi uniwersitetiň işgäri.
Sowet döwründe bilim alan ene-atalaryň köpüsi üçin türkmenleriň ýokary bilim diplomynyň gymmaty gaty jedelli. Aşgabatly 22 ýaşly gyzjagazyň ejesi, gyzynyň uniwersitete girmändigi sebäpli diňe gynanýar. “Indi uniwersitetlerimizde okamaga mynasyp haýsy bilim bar? Özümem Sowet Soýuzy döwründe rus filologiýasy fakultetini gutardym, şol wagt bilim bardy! " - diýip pikir edýär. Ýokary bilim almak isleýänleriň uniwersitetlere we institutlara girmek üçin mümkinçilikleri gaty az. Köplenç kabul etmegiň kesgitleýji delili bilim däl. Habarlara görä, bu ýerde para almak möhüm rol oýnaýar. Käbir ene-atalaryň pikiriçe, Türkmen döwlet uniwersitetiniň hukuk fakultetine ýazylmak üçin 17 000 ABŞ dollar, lukmançylyk üniwersitetine ýazylmak üçin 15 000 dollar gerek.
“Bu ýyl gyzym lukmançylyk mekdebine girmedi, ýylboýy mugallymlar bilen köp işlese-de, para bermedim. Ol bu ýerde "şowsuz" bolansoň, biz Moskwa gitdik we ol ýerde Moskwanyň lukmançylyk ýokary okuw jaýyna girdi! Meniň pikirimçe, bu ýere kabul edilmegi üçin soralan pul, Russiýadaky ähli okuw döwrümiz üçin çykdajylarymyzy ödär "diýip, ýüz tutanlaryň biriniň kakasy aýdýar.
Düýnki uçurymlaryň pikiriçe, Berdimuhammedowyň görkezmesine garamazdan, Nyýazowyň döwründe bar bolan kärhanada işlemek talaplary güýje girýär. Bu tertibe laýyklykda uçurymlar belli bir döwlet kärhanasynda ýa-da edarasynda diplomyny tamamlamaly. Şeýle-de bolsa, ykdysadyýetiň durgunlygy sebäpli (energiýa däl pudaklarda) döwlet edaralary okuwyny gutarmak üçin bu talaby ýerine ýetirmek isleýän talyplara iş bermek islemeýärler. Iki ýyllyk iş tejribesini gutarandygy barada şahadatnamasyz talyplara ýokary bilim diplomy berilmeýär.
“1999-njy ýylda uniwersiteti gutardym we henizem ýokary bilim diplomyny alyp bilemok. Ýagdaý gülkünç” diýip, Aşgabat şäheriniň bir ýaşaýjysy aýdýar. -Şeýle diplomsyz diplomlu bolan bizin elli alty uçurumymyzdan kyrkysy bar!
EurasiaNet
