2004-nji ýylyň 23-nji martynda Aşgabatda, Türkmenistanyň anyklaýyş merkezinde “Inçekesele garşy göreş häzirki zaman lukmançylygynyň iň möhüm meselesi” atly ylmy-amaly konferensiýa geçirildi.
Ozal habar berşimiz ýaly türkmen türmelerinde we koloniýalarynda tussaglaryň inçekesel, gepatit, deri keselleri we ş.m. ýokuşmak howpy abanýar, ýöne inçekeselli tussaglary bejermek we hassahana ýerleşdirmek amala aşyrylmaýar. Maglumatlarymyza görä, tussaglaryň garyndaşlary inçekesel bilen kesellänlere penitensiar edaralarynyň ýolbaşçylaryndan öz wagtynda we ökde lukmançylyk kömegini almaga synanyşýarlar.
Türkmen raýatlarynyň galplaşdyrylan jenaýat işleriniň we kazyýet işleriniň geçirilmegi, ýyllyk amnistiýalar bilen bilelikde ýokanç näsaglar bilen yzygiderli aragatnaşyk saklaýan ýüzlerçe müň raýatyň aýlawyny döredýär. Inçekesele ýolugan tussaglar, boşadylandan soň, bilmän keseliň ýaýramagynyň sebäbi bolýarlar.
Mundan başga-da, ýaşaýyş derejesiniň peselmegi, iýmitlenişiň ýaramazlaşmagy, lukmançylyk kömegi we dermanlaryň gymmatlygy obalarda we uly şäherlerde asuda ilatyň arasynda inçekesel we beýleki ýokanç keseller bilen kesellänleriň sanynyň köpelmegine sebäp boldy.
Türkmen Helsinki gaznasynyň agzasy birnäçe lukman hünärmenleri bilen gürleşip bildi. Aşgabat etraplarynyň biriniň maşgala lukmanynyň sözlerine görä: “ýurdumyzda ilatyň iýmitlenmezligi sebäpli ýokanç keseller ösýär. Ortaça bir maşgala lukmanynyň ýerinde azyndan 15-17 inçekeselli bar. Maşgala lukmanynyň saýtynda azyndan 1000 adamyň hyzmat etmegi talap edilýär. Bizi haýsydyr bir usul bilen gülkünç statistika bermäge mejbur edýärler. Häkimiýetler ýokuşan keselli adamlaryň sany, ölüm derejesi, başga bir ýaşaýyş jaýyna göçüp gelenler we ýurtdan gidenler barada hakyky sanlary gizleýär. " Dolandyryşyň görkezmesi bilen lukmanlar bu sanlary gizlemäge mejbur bolýarlar.
THF agzasy hasabat berýär: “Öňüni alyş çäreleri degişli hyzmatlar tarapyndan görülýär, ýöne ep-esli maliýe goldawynyň ýerine bu maksatlar üçin diňe simwoliki mukdarlar bölünip berilýär, bu ýagdaýda düýpli gowulaşma ýok. Mundan başga-da, ýurtda lukmançylyk kömeginiň derejesi aýylganç taýdan erbetleşýär. 2004-nji ýylyň mart aýyndan bäri 15 000 orta derejeli lukmançylyk işgäri - şepagat uýalary, akuşerler, sanitarlar, saglygy goraýyş işgärleri işden aýryldy. Ýagny, saglygy goraýyş ulgamyna bütin dünýäde esaslanýanlar. Olaryň ýerlerini 9 ýyllyk bilim alan 17-18 ýaşly ýaş ýigitler eýeleýär. Birnäçe poliklinikada näsaglara synag netijeleriniň ýoýulan halatlary boldy. Maý aýynda lukmançylyk işgärleriniň täzeden azalmagy barada maglumat bar.
Inçekeseli we beýleki ýokanç keselleri bejermek üçin zerur dermanlaryň Türkmenistana Ukraina tarapyndan arassalaýyş esasynda berilýändigi metbugatda habar berildi.
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy.
