Ynsan hukuklaryny goraýjy “Human Rights Watch” şu ýyl adam hukuklary meselesine täzeçe çemeleşdi: aýry-aýry ýurtlardaky ýagdaýlar däl, eýsem 70 ýurt guramanyň üns merkezinde bolsa-da, adam hukuklarynyň täze meselesi halkara ýagdaýy ilki bilen öňe sürüldi. Halkara aragatnaşyk bölüminiň müdiri Paulan-Pol Martozyň düşündirişi ýaly, 11-nji sentýabrdan bäri adam hukuklarynyň bozulmagy bilen baglanyşykly adam hukuklary guramasy "adam hukuklary ugrundaky pikirler söweşinde öňdäki hatarda" bolmak isleýär. Şoňa görä-de, Human Rights Watch guramasynyň habaryna görä esasy element, söweş şertlerinde adam hukuklarynyň goralmagy we terrorçylyga garşy dowam edýän göreş.
Bu gurama Buşa we Bleýr konsepsiýasyny ret edýär we Yrakdaky söweşiň "ynsanperwerlik häsiýetini" daşaýandygyny aýdýar. Mundan başga-da, Paulan-Pol Martozyň belleýşi ýaly, “käbir awtoritar we diňe bir awtoritar hökümetler däl terrorçylyga garşy göreşde we Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň we Angliýanyň agressiw liniýasyna goldaw bermekden başlap, adam hukuklaryna hüjüm etmek, metbugat azatlygyny basyp ýatyrmak, jurnalistleri yzarlamak, metbugata gözegçilik etmek üçin amatly bahana tapdylar.
Human Rights Watch guramasynyň Jenewa müdiri Lubna Friniň pikiriçe, bu, hususan-da, Russiýada bolup geçýän wakalaryň ösüşine mahsus. Ýeri gelende aýtsak, adam hukuklary guramasynyň mart aýynda adam hukuklary komissiýasynyň garamagyna hödürlän aladalarynyň sanawyna Çeçenistan, Özbegistan we Türkmenistan degişlidir. “Human Rights Watch” Ýewropa Bileleşiginiň we Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň Çeçenistanda adam hukuklarynyň bozulmagyny bes etmek üçin Russiýa basyş etmegini işjeň alyp barýar. Ýewropa Komissiýasy eýýäm adam hukuklarynyň bozulmagy, gynamalar, adamlaryň zor bilen ýitirim bolmagy, hyýanatçylyklar we konfliktiň Inguşetiýa ýaýramagyndan alada bildirýär. Paulan-Pol Martozyň belleýşi ýaly, Günbatar ýurtlary Russiýa bilen hyzmatdaşlygyň Russiýada, şol sanda Çeçenistanda adam hukuklarynyň berjaý edilmegine baglydygyny aç-açan görkezmeli. Şol bir wagtyň özünde Lubna Fry: “Biz sada däl we beýleki tarapyň hukuklary nädip bozýandygyny, hyýanatçylykly hereketleri görýäris. Ýöne çykalga has köp parahat ilaty öldürjek ballary we bäsleşigi çözmek däl-de, konfliktden çykmagyň hakyky ýollaryny tapmak üçin göni söhbetdeşlik bolmaly. Bu nukdaýnazardan dünýä jemgyýetçiligi Russiýany şeýle gepleşiklere başlamaga mejbur edip aýgytly goşant goşup biler. "
Adam hukuklaryny goraýjy “Human Rights Watch” guramasynyň habaryna görä Özbegistan barada aýdylanda bolsa, “bu öňki Sowet Soýuzynyň iň repressiw rejimlerinden biri: bu ýerde gynamalar amala aşyrylýar, başgaça pikirlenýänler üçin azatlykdan mahrum edilýär, hukuk goraýjy aktiwistler ol ýerde yzarlanýar, haýbat atylýar we gorkuzylýar, erkin metbugat uzak wagtlap döremegini bes edýär. Paulan-Pol Martoz Özbegistandaky ýagdaý meselesini Adam Hukuklary Geňeşiniň gün tertibine girizmäge synanyşarys diýdi. Şeýle hem, Türkmenistandaky ýagdaýyň Belarusda ýitirim bolan adamlar ýaly gün tertibinde durýandygyny düşündirdi.
Igor Sedyh.
Doýçe Welle.
