Türkmenistanyň saglygy goraýyş ulgamynyň öň tarapy halkyň janyna howp salýar, Türkmenistanyň halkara jemgyýetçiligine ýurduň ýaşaýjylarynyň saglygyny we gülläp ösmegini görkezmek üçin yglan edýän synanyşyklary, ýokanç keselleriň barlygy gizlenýänligi sebäpli, lukmançylyk maglumatlary yzygiderli dolandyrylýar we halkara ülňüleri we teswirnamalary iş ýüzünde seýrek ulanylýar "-diýip, tejribä salgylanan halkara lukmançylyk ynsanperwer guramasy “Serhetsiz lukmanlar” Médecins Sans Frontières (MSF) şu gün ýaýradan täze hasabatynda aýdýar.

MSF ýurtda saglygy goraýyş hyzmatyny beren on ýyllygynda, adaty lukmançylyk geleňsizligi we AIW ýa-da gepatit C barlamazdan berilýän gan tabşyrmak ýaly howply lukmançylyk amallarynyň giňden ulanylmagy sebäpli howp astyndadygyna şaýat boldy. Saglyk işgärleri gorky medeniýeti bilen kesgitlenen şertlerde işleýärler, ene we bäbek ölüminiň ýa-da ýokanç keselleriň ýaýramagynyň statistik görkezijilerini erbetleşdirmezlik üçin agyr hassalar bejergi üçin kabul edilmeýär.

Türkmenistanyň ýaşaýjylary häzirki wagtda meseleleri çözmekden we ýokanç keseller bilen baglanyşykly ilatyň saglygyna abanýan howpy ýok etmekden başga-da, daşary ýurtdaky abraýy barada has köp alada edýän ýurduň saglygy goraýyş ulgamy tarapyndan terk edilendigini görýärler.

MSF-iň saglyk müdiri lukman Lesli Şanks: "Inçekesel we jyns ýollary arkaly geçýän ýokanç keselleriň, şol sanda AIW / AIDS-iň ýaýramagynyň habar berilýän sanlardan has ýokarydygy we türkmen hökümetiniň bu hakykaty boýun almakdan ýüz öwürýändigi jedelsiz". - "Bütindünýä saglygy goraýyş guramasy (BSGG) we UNISEF ýaly ýurtda bar bolan halkara guramalar, hökümetiň diňe bir netijesiz däl, köplenç howply bolan ýalňyş maglumatlaryna we amallaryna kanunylyk derejesini bermek arkaly bu meseleleriň hasam güýçlenmegine goşant goşýarlar."- diýdi.

Inçekesel (tuborkulez), esasanam köp dermanlara çydamly görnüşinde, ýurtda iň möhüm saglyk meselesidir. Goňşy ýurtlarda inçekesel bilen kesellänleriň köpdügini göz öňünde tutup, MSF Türkmenistanda golaýlap gelýän inçekesel krizisinden gorkýar, häzirki ýagdaýa gyssagly we çynlakaý jogap bermezden sebit üçin giň netijeler bilen çynlakaý krizise sebäp bolar. Munuň öňüni almak üçin halkara hünärmenleriniň goldawy bilen köp dermanlara çydamly görnüşinde durnukly inçekeseli çalt anyklamaga we bejermäge başlamaly.

2009-njy ýylda MSF işinde barha artýan çäklendirmelere sezewar bolup, ýurtdan çykmak barada kyn karara geldi. Gurama, başgaça aýdylanda, saglygy goraýyş ulgamyndaky kynçylyklary çözmäge däl-de, gizlemäge kömek edip biljekdigini duýdy.

"Halkara guramalar jogapkärçiligi öz üstüne almaly we saglyk ulgamynda aç-açanlygy işjeňleşdirmäge başlamaly we gapma-garşy maglumatlara salgylanmagy bes etmeli" -diýdi doktor Şanks.

MSF ýurtda inçekeseli bejermek üçin halkara derejesinde ykrar edilen standartlary girizip başlaly bäri 1999-njy ýyldan bäri Türkmenistanda işleýär. MSF soňky bäş ýylda gündogar Türkmenistanyň Magdanly şäherindäki etrap hassahanasynda çaga we köpeliş saglygy goraýyş hyzmatlarynyň hilini ýokarlandyrmak üçin işledi. 2009-njy ýylda MSF Türkmenistany terk etmek barada kyn karara geldi.

“Serhetsiz lukmanlar”