Merkezi Aziýanyň postsowet döwletlerinde metbugat azatlygy bilen baglanyşykly ýagdaý käbir öňegidişliklere garamazdan kynlygyna galýar diýip Ýewropadaky Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň (ÝHHG) metbugat azatlygy barada wekili aýdýar.
Anna güni, ÝHHG tarapyndan gurnalan köpçülikleýin habar beriş serişdeleri bilen baglanyşykly iki günlük konferensiýa Täjigistanyň paýtagtynda tamamlandy, oňa adat bolşy ýaly Özbegistandan we Türkmenistandan wekiller gatnaşyp bilmedi.
Miklos Haraşti konferensiýanyň çäginde žurnalistlere: "Merkezi Aziýada metbugat azatlygy bilen baglanyşykly ýagdaýda öňe hereket bar. Bu azatlyk sebitde bar, emma henizem çynlakaý kynçylyklar bar (onuň durmuşa geçirilmegi bilen)" -diýdi.
"Merkezi Aziýadaky habar beriş serişdeleri maddy we hukuk taýdan gowşak goralýar, bu kanuny gowşaklyk, administratiw gözegçilik we käwagt metbugatyň roluna nädogry baha bermek ýaly sebitde uly mesele bolup galýar" -diýdi.
Özbek we türkmen žurnalistleriniň Duşenbä gelip bilmeýändiklerini "gynandyryjy" diýip atlandyrdy.
Haraşti nägilelik bildirdi: "Özbegistanda we Türkmenistanda metbugat azatlygynyň boljakdygyna doly ynanýaryn, ýöne haçan boljakdygyny aýdyp biljek däl".
Günbatar Merkezi Aziýanyň hökümetlerini metbugata basyş edýändigi üçin yzygiderli tankytlaýar. Özbegistanda we Türkmenistanda garaşsyz habar beriş serişdeleri bütinleý ýok edildi, bu ýerde howpsuzlyk hyzmatlary häkimiýetleriň halamaýan internet sahypalaryny hem ýapýar.
Goňşy ýurtlarda ýagdaý öwerlikli däl. Geçen hepde Gyrgyzystanda goňşy Özbegistanyň häkimiýetlerini tankytlaýan žurnalist öldürildi [ID:nKA3132024]. Çarşenbe güni Gazagystanyň oppozisiýa neşirleri häkimiýetleriň olara basyş edýändigi we oppozisiýa web sahypalarynyň hasaba alynmagy gadagan edildi diýip çykyş etdi. Täjigistanda Iňlis ýaýlym korporasiýasy (BBC) FM toparynyň ygtyýarnamasy berilmän geçen ýylyň awgust aýynda ýaýlymyny bes etdi.
Žurnalistleri aýyplamaň
Žurnalistler Merkezi Aziýa ýurtlarynda alyp barýan işleri üçin metbugat wekilleriniň jenaýat jogapkärçiliginiň ýatyrylmagyny goldaýarlar we bu jedelleriň hemmesini raýat kazyýetlerine geçirmegi teklip edýärler. ÝHHG hem muňa razy.
"Ýalňyşlyklary (köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň) jenaýat jogapkärçiligine çekmek, umuman habar beriş serişdelerini jenaýat jogapkärçiligine çekmek diýmekdir. Ýalňyşlyklar raýat kazyýet işleriniň çäginde çözülmeli" -diýdi.
Merkezi Aziýanyň ähli ýurtlarynda töhmet aýyplamalary we işlerine degişli beýleki jenaýatlar bilen žurnalistlere wagtal-wagtal kazyýet işi açylýar.
"Merkezi Aziýada köpçülikleýin habar beriş serişdeleri bilen häkimiýetleriň arasyndaky ähli gapma-garşylyklary raýat ýoly bilen çözüp biljek kadalaşdyryjy organy döretmäge zerurlyk bar" -diýip, adatdan daşary ýagdaýlardaky žurnalistika merkeziniň wekili Irada Huseýnowa Haraşti bilen ylalaşýar.
Huseýnowa: "Bu, kazyýet işinden has professional we erkin derejä geçmäge kömek eder".
Şol bir wagtyň özünde, žurnalistleriň jedelli materiallar üçin jenaýat jogapkärçiliginiň ýatyrylmagynyň diňe peýda getirjekdigi bilen ylalaşmaýarlar.
Täjigistan Mediýa Bileleşiginiň baş sekretary Lidia Isamowa: "Başga bir howp bilen ýüzbe-ýüz bolup bileris: metbugat şahsy ballary çözmek üçin bir ýere öwrülip biler we Täjigistan eýýäm muny başdan geçirdi" -diýdi.
Geçen asyryň 90-njy ýyllarynyň başynda sebitdäki iň garyp döwletde onlarça müň adamyň ölmegine sebäp bolan raýat urşy başlandy. Häzirki häkimiýetler bu wakany öjükdirmekde metbugaty günäkärleýär.
"Kämahal Gyrgyzystanda häkimiýetiň konstitusiýa garşy üýtgemegine we bu respublikadaky ýagdaýyň durnuksyzlaşmagyna sebäp bolýan köpçülikleýin habar beriş serişdelerinde ýiti tankytlar bolýar" -diýip, Isamowa, Gyrgyzystandaky häkimiýetiň gansyz üýtgemegine ünsi çekip, halk gozgalaňlaryndan soň öňki prezident Askar Akaýewiň işinden çekilmäge we ýurtdan çykmaga mejbur bolandygyny aýtdy.
Emma ÝHHG, ähli agzalaryna mahsus ýörelgeleri talap etmegini dowam etdirýär.
“ÝHHG-nyň talaplary ähli agzalar üçin deňdir we biz metbugat azatlygynyň diňe bir metbugatyň özi üçin däl, eýsem jemgyýet we hökümetler üçin has möhümdigine doly ynanýarys. 56 ýurduň hemmesi bu talaplara çynlakaý çemeleşer diýip umyt edýäris "-diýdi Haraşti.
Reýter
