Türkmenistan hökümeti adam söwdasyny ýok etmek üçin iň pes standartlary doly berjaý etmeýär, ýöne muňa garamazdan ep-esli tagalla edýär. Bu, ABŞ-nyň Döwlet departamentiniň 2010-njy ýyldaky adam söwdasy hasabatynda aýdylýar.
Resminamada Türkmenistanyň mundan beýläk mejbury jelepçilik üçin satylýan aýallaryň we erkekleriň mejbury zähmet üçin üpjün ediji ýurtdygy aýdylýar. “Türkmenistandan gelen aýallar Türkiýede mejbury jelepçilige sezewar edilýär. Türkmenistandan gelen erkekler we aýallar, Türkiýede öý hyzmatçysy we agyr dokma önümçiligi ýaly mejbury zähmet şertlerine sezewar edilýär" diýilýär.
“Türkmenistan hökümeti adam söwdasyny ýok etmek üçin iň pes standartlary doly berjaý etmeýär, ýöne muňa garamazdan köp tagalla edýär. Türkmenistan hökümetiniň möhüm tagallalary edýändigi baradaky kararyň, hökümetiň ýakyn ýyllarda goşmaça ädim ätmek baradaky borçnamasyna esaslanýandygy sebäpli, Türkmenistan yzly-yzyna ikinji ýyl 2-nji derejeli gözegçilik sanawyna girizildi. Hökümet 2007-nji ýylyň dekabrynda kabul edilen Adam söwdasyna garşy kanuny durmuşa geçirmäge ygrarlydygyny görkezdi. Kanun adam söwdasyna garşy haýsy döwlet edaralarynyň jogapkärdigini kesgitleýär we häkimiýetlerden adam söwdasynyň öňüni almak, adam söwdasyny yzarlamak we adam söwdasynyň pidalaryna kömek bermek üçin çäreleri görmegi talap edýär. Indiki hasabat döwründe hökümet adam söwdasynyň pidalary üçin HMG (Halkara migrasiýa guramasy) tarapyndan dolandyryljak daşary ýurt tarapyndan maliýeleşdirilýän gaçybatalga bermek üçin ýer bermäge razy boldy, şeýle hem, HMG bilen ýurduň bäş sebitinde talyplar üçin adam söwdasy barada köpçülige habar bermek maksatnamasyny geçirmek üçin işlemäge resmi taýdan razy boldy. Hasabat döwründe hökümet adam söwdasy bilen baglanyşykly jenaýatlary derňemek ýa-da jogapkärçilige çekmek üçin hiç hili tagalla etmese-de, 2010-njy ýylyň maý aýynda hökümet Jenaýat kodeksine adam söwdasynyň ähli görnüşlerini jezalandyrýan üýtgetmeler girizmek arkaly möhüm syýasy erk görkezdi” - diýip hasabatyň awtorlary belläp geçdi.
ABŞ-nyň Döwlet departamenti Türkmenistana: 2007-nji ýylda adam söwdasyna garşy kanuny doly durmuşa geçirmegi maslahat berýär; Adam söwdasy bilen baglanyşykly jenaýatlary düýpli derňemek we jogapkärçilige çekmek, adam söwdasyny amala aşyrmak we jezalandyrmak üçin 129-njy maddany ulanyň; prokurorlar we beýleki degişli döwlet işgärleri üçin 129-njy maddanyň dogry ulanylmagy boýunça okuw kurslaryny geçirmek; adam söwdasyna hemaýat berýän işgärleriň aýry-aýry ýagdaýlaryny derňemek; serhetçileriň, polisiýanyň we beýleki degişli döwlet işgärleriniň adam söwdasynyň pidalaryny anyklamak we kömek üçin ibermek; pidalary ýüze çykarmak we olara kömek bermek we adam söwdasynyň pidalaryny kesgitlemek üçin proseduralar ulgamyny ösdürmek; adam söwdasyna garşy göreşmek we adam söwdasynyň pidalaryna kömek bermek, şol sanda başpena ýerleri bermek arkaly işleýän guramalara maliýe kömegi bermek; pidalaryň migrasiýa düzgünleri ýaly adam söwdasy bilen gönüden-göni hereketleri üçin jezalandyrylmazlygy üçin howpsuzlyk çärelerini we okuw proseduralaryny kesgitlemek; we adam söwdasynyň howplary barada köpçülige habar bermek kampaniýasyny geçirmek.
“Türkmenistan hökümeti hasabat döwründe kanuny durmuşa geçirmek üçin düýpli tagalla etmedi. Hökümet 2010-njy ýylyň maý aýynda kabul edilen Jenaýat kodeksiniň 129-njy maddasy arkaly adam söwdasynyň ähli görnüşlerini dört ýyldan 25 ýyla çenli azatlykdan mahrum etmek jezasyny göz öňünde tutýar. Bu jeza gaty zor we zorlamak ýaly beýleki agyr jenaýatlar bilen deňeşdirilýär. Hökümet hasabat döwründe adam söwdasy bilen baglanyşykly jenaýatçylary derňemek, jogapkärçilige çekmek, günäkärlemek ýa-da jezalandyrmak üçin hiç hili tagalla etmedi. Öňki hasabat döwründe hökümet adam söwdasy däl düzgünleri ulanyp, adam söwdasy bilen baglanyşykly iki işi derňedi we jogapkärçilige çekdi, ýöne hökümet bu işlerde kazyýet jogapkärçiligine çekilendigi ýa-da azatlykdan mahrum edilendigi barada hiç hili maglumat bermedi. Baş prokuratura Aşgabatda 10-15 prokuror üçin adam söwdasy meseleleri boýunça okuw geçirdi. Dürli halkara guramalary, şeýle hem, Döwlet migrasiýa, gümrük we serhet gullugynyň 100-den gowrak döwlet işgärine adam söwdasyna we umumy adam söwdasyna garşy göreşiň kanuny esaslary boýunça okuw geçirdi. Käbir gümrük ýa-da migrasiýa işgärleriniň adam söwdasyna gatnaşandygy barada tassyklanmadyk habarlara garamazdan, hökümet adam söwdasyna gatnaşandygy üçin beýle işgärleri derňemek üçin hiç hili tagalla etmeýändigini habar berdi. Türkmenistanyň hökümeti beýleki daşary ýurt hökümetleri bilen adam söwdasyna garşy resmi hyzmatdaşlygy ýola goýmasa-da, daşary ýurtdaky wekilhanalaryna adam söwdasyna garşy göreşde daşary ýurt hukuk goraýjy edaralary bilen hyzmatdaşlyk etmek barada görkezme berendigi aýdylýar "-diýip ABŞ-nyň Döwlet departamentiniň hasabatynda beýan edildi.
Hasabatyň awtorlary hasabat döwründe Türkmenistanyň hökümetiniň adam söwdasynyň pidalaryny goramak ýa-da kömek bermek üçin tagalla etmeýändigini bellediler. Hökümet adam söwdasynyň pidalaryna lukmançylyk kömegi, psihologiki kömek, başpena, hukuk kömegi ýa-da dikeldiş hyzmatlaryny bermedi, ýa-da adam söwdasynyň pidalaryna hyzmat etmek üçin halkara guramalaryna ýa-da jemgyýetçilik guramalaryna maliýe kömegini bermedi. Şeýle-de bolsa, 2010-njy ýylyň aprelinde hökümet adam söwdasynyň pidalary üçin daşary ýurtlardan maliýeleşdiriljek we HMG tarapyndan dolandyrylýan jaý üçin ýer berjekdigini mälim etdi. Adam söwdasyna garşy 2007-nji ýyldaky kanun pidalara ideg edaralary üçin düzgünleri öz içine alýar we adam söwdasynyň pidalarynyň goralmagyny we kömegini kepillendirýär, emma hasabat döwründe bu kanunlar durmuşa geçirilmedi. 2009-njy ýylda hökümete degişli bolmadyk guramalar tarapyndan 25 pida kömek edildi, 2008-nji ýyla garanyňda jemgyýetçilik guramalary tarapyndan 20 pida boldy. Hökümet 2009-njy ýylda adam söwdasynyň pidalary üçin jemgyýetçilik guramalaryna ýa-da HMG-a kömek soramady. Döwlet işgärleri pidalary kesgitlemek boýunça resmi proseduralary ýerine ýetirmediler we pidalary kesgitlemek, pidalary kömek üçin ugratmak ýa-da pidalary adam söwdagärlerinden tapawutlandyrmak üçin serhet goraýjylary ýa-da polisiýa okuwlary bilen üpjün etmediler. Hökümet adam söwdasy boýunça pidalary derňewlerde ýa-da kazyýet işlerinde hyzmatdaşlyga çagyrmady. Adam söwdasynyň gönüden-göni netijesi hökmünde edilen bikanun hereketler üçin hasabat döwründe pidalaryň jezalandyrylandygy barada habar ýok. Hökümet 2009-njy ýylda daşary ýurtly pidalaryň yzyna iberilmegini aňsatlaşdyrmady we adam söwdasynyň käbir pidalaryna soňky barjak ýurdunda türkmen konsullygynyň işgärleri tarapyndan kömek berilmeýändigi barada tassyklanmadyk habarlar gelip gowuşdy.
“Türkmenistan hökümeti hasabat döwründe adam söwdasynyň öňüni almak üçin möhüm tagallalary görkezmedi. Hökümet 2009-njy ýylda adam söwdasyna garşy habarlylyk kampaniýalaryny maliýeleşdirmedi ýa-da geçirmedi, ýöne Türkiýä gidýän türkmen raýatlaryna syýahatçylara adam söwdasyna garşy göreşde kömek gerek bolsa, Türkiýede işleýän adam söwdasyna garşy guramalar üçin ýazmaça aragatnaşyk maglumatlary berildi. Şeýle-de bolsa, 2010-njy ýylyň aprelinde Bilim we Saglyk ministrlikleri HMG bilen hyzmatdaşlykda ýetginjekler üçin orta mekdeplerde maglumat kampaniýasyny geçirmäge resmi taýdan razy boldular. Kampaniýa, Türkmenistanyň bäş sebitinde-de hökümete degişli bolmadyk guramalaryň wekilleri tarapyndan adam söwdasynyň howplary barada duýduryş berýän türkmen dilinde neşirleri we hekaýalary ulanyp amala aşyrylar. Şol bir wagtyň özünde, hökümet öz çägindäki adam söwdasynyň ýagdaýyna gözegçilik etmek üçin yzygiderli tagalla edýär "-diýip, ABŞ-nyň Döwlet departamentiniň adam söwdasy baradaky hasabatynda jemlenýär.
Çeşme : IA REGNUM
