Dokuz ýyldan soň ilkinji gezek Türkmenistan BMG-nyň Gynamalara garşy komitetine hasabat berdi. Birleşen Milletler Guramasynyň wekilleri eşiden hasabatynda takyklygyň ýokdugyny duýdular we türkmen resmileriniň anyk soraglara beren jogaplaryndan lapykeç boldular.
BMG wekilleri 17-18-nji maýda Ženewada geçirilen iki günlük ýygnakda Türkmenistanyň deslapky hasabatyny diňlediler. Şeýle hem, Türkmen wekiliýetiniň agzalaryna hödürlenen hasabatyň mazmuny, şeýle hem BMG-nyň Gynamalara we beýleki rehimsiz, adamkärçiliksiz ýa-da mertebäni kemsidýän çemeleşme ýa-da Türkmenistanda jeza bermek baradaky konwensiýasynyň durmuşa geçirilmegi bilen baglanyşykly soraglar bermäge mümkinçilik tapdylar.
Türkmenleriň hasabatynda hasabat berýän komitet hünärmeni Felis Gaýeriň pikiriçe, hasabatda diňe BMG konwensiýasy we Türkmenistanyň konstitusiýasy barada umumy maglumat berilýär we hiç hili aýratynlyk ýok. “Bu resminamada we dilden aýdylýan ýeke-täk statistika ýurduň demirgazygyndaky aýal türmelerdäki tussaglaryň sanyna degişlidir - 2213, bu hemmesi. Bular yglan edilen ýeke-täk statistika"-diýdi Felis Gaýer. “Biz hiç hili delil maglumatlary eşitmedik: köp adam tussag edildi, kazyýet jogapkärçiligine çekildi, tussaglykdan boşadyldy we jezalandyryldy. Hiç zat ýok".
Duşuşygyň bir bölegi soraglara jogap bermeklige bagyşlandy, şol döwürde Felis Gaýer türkmen häkimiýetleriniň hyzmatdaşlyga umuman ygrarlydygyny aýtdy. Şeýle-de bolsa, ol duşuşygyň netijelerinden gaty kanagatlanmady. Bilermen: "Olar bizi soran anyk maglumatlarymyz we sanlarymyz bilen üpjün etmediler, entegem kän maglumat ýok" -diýdi. "Ençeme gezek inkär etdiler, ýöne hemişe beren soraglarymyza jogap hökmünde däl".
CIVICUS raýat jemgyýeti guramalarynyň bileleşiginiň BMG-daky Ženewanyň wekili Renata Blom synçy hökmünde Gynamalara garşy komitetiň mejlisine gatnaşdy. Onuň pikiriçe, Türkmenistanyň hasabatynda esasy maglumatlar ýok. "Onda hiç hili anyk maglumat ýok we gynamalary kesgitlemeýär" -diýdi.
BMG-nyň Gynamalara garşy komitetiniň mejlisinden öňem köp adam hukuklary guramalary, şol sanda Human Rights Watch, Norwegiýanyň Helsinki komiteti, Türkmeniň adam hukuklary başlangyjy we Türkmenistanyň garaşsyz aklawçylar bileleşigi Merkezi Aziýa döwletinde adam hukuklarynyň bozulmagy baradaky komitetine hasabatlaryny hödürledi.
Adam hukuklaryny goraýjy guramanyň Ýewropa we Merkezi Aziýa boýunça wagyz-nesihat bölüminiň müdiri Weronika Scente Goldston komitetden türkmen häkimiýetlerinden ýagdaýy gowulaşdyrmak, şol sanda syýasy tussaglary boşatmak we gynamalar baradaky aç-açan derňewleri geçirmeklerini talap etdi. Türkmen häkimiýetleri “Türkmenistanda tussaglara gynamalar we zulum edilmek meselesiniň çynlakaýdygyny ykrar etmeli. Bu hakykaty ykrar etmek, ýokardan gelmeli, ýagny prezident Gurbanguly Berdimuhammedowyň derejesinde edilmeli. Bu gynamalary aç-açan ýazgarýan we gynamalaryň Türkmenistanda ýokdugyny aç-açan beýan etmeli. Bu ilkinji we örän möhüm ädim bolar "diýip, Weronika Scente Goldston ynanýar. Şeýle hem, ýurduň häkimiýetleri ýurtdaky adam hukuklaryny synlaýanlaryň işine girizilen çäklendirmeleri ýatyrmaly diýdi.
BMG-nyň hünärmeni Felis Gaýeriň pikiriçe, Gynamalara garşy komitet “bir ýylyň içinde durmuşa geçirilmegi üçin ileri tutulmaly dört ýa-da bäş zady belläp, ähli teklipleri taýýarlamagy” maksat edinýär. Aýratynlyklara girmedi. Komitetiň teklipleriniň iýun aýynyň başynda aýan edilmegine garaşylýar. Aýyň ahyrynda Ýewropa Parlamenti Aşgabat bilen Hyzmatdaşlyk we Işewirlik Ylalaşygynyň (HIY) tassyklanmagyna ses berer.
Weronika Scente Goldstonyň pikirine görä, BMG-nyň Gynamalara garşy komitetiniň mejlisinden soň ÝB-niň HIY-ny tassyklamagy "manysyz". “Bu nädogry signal iberer. Muňa derek, ÝB komitetiň netijelerini ulanmalydyr ... we türkmen hökümetine komitetiň tekliplerini ýerine ýetirmegiň möhümdigini" aýdýar.
Redaktoryň belligi: Deirdre Taýnan Bişkek žurnalisti, Merkezi Aziýa işleri barada hasabat bermäge ýöriteleşýär.
Deirdre Taýnan Çeşme : EurasiýaNet
