NBCA Türkmen synçylarynyň pikiriçe, prezident Gurbanguly Berdimuhammedow öňki prezident Saparmyrat Nyýazowyň gaznasynyň düýbüniň ýatyrylmagynyň aç-açanlygyny üpjün etmek we gaznanyň serişdelerini sosial maksatnamalary goldamak üçin gönükdirmek arkaly syýasy abraýyny ep-esli güýçlendirip biler.
Iýun aýynyň ahyrynda Prezident Berdimuhammedow Halkara Nyýazow gaznasyny ýapmak kararyna geldi we "gaznanyň ykdysady we maliýe işlerine gözegçilik etmek we emlägini paýlamak üçin teklipler taýýarlamak" üçin ýörite ýatyryş topary döretmegi buýurdy.
Halkara gaznasy Nyýazowyň başlangyjy bilen 1993-nji ýylda ynsanperwer gurluş hökmünde döredildi. Dürli çeşmelere görä gaznanyň hasabynda gaz we pagta satmakdan, uly desgalary gurmak üçin niýetlenen maýa goýumlaryndan, şeýle hem Nyýazowyň baý daşary ýurtly dostlaryndan - Pars aýlagynyň arap şyhlaryndan gelen sadakalar toplanypdyr.
Gaznanyň maliýeleşdiriş çeşmeleri hiç haçan resmi taýdan habar berilmedi, ýöne garaşsyz bilermenler onuň emläginiň birnäçe milliard ABŞ dollaryna barabar bolup biljekdigini çaklaýarlar.
“Ynsanperwerlik hasabyndan” serişdeleri harçlamak barada Nyýazow hut özi karar berdi. Köplenç Halk Maslahaty (Halk Geňeşi) gurultaýyna gatnaşyjylara sowgat, köpçülikleýin çärelere çagalara pul paýlamak we aýratyn tapawutlanan talyplar üçin bir gezeklik stipendiýa iberilýärdi.
NBCA-nyň ykdysady hünärmeni Halkara gaznasyny Nyýazow döwrüniň “gara deşiklerinden” biri diýip atlandyrýar we gaznanyň ýapyk işleriniň, kanuny resminamalaryň we maliýe hasabatlarynyň ýoklugyny, şeýle hem serişdeleri döretmek we harçlamak üçin düşnüksiz maksatlaryň türkmen halkynyň arasynda yzygiderli sorag we şübhe döredýändigini görkezdi.
Bilermeniň pikiriçe, "ýurduň täze ýolbaşçylygy zerur däl gurluşdan tiz dynmaga synanyşýar, sebäbi Berdimuhammedow öz adyny şübheli geçmiş bilen baglanyşdyrmak islemeýär".
Ykdysatçy, tapylan serişdeler ýurduň býudjetine iberilse, ilatyň gaznasyna bolan ynamsyzlygyň azaljakdygyny, ýöne bu azyndan alty aý dowam etjek düýpli barlagdan soň mümkindigini aýtdy.
NBCA-nyň beýleki teswirçileri gaznanyň soňky ýatyrylmagyndan soň ýolbaşçylaryň sosial maksatnamalary goldamak üçin ähli serişdeleri döwlet gaznasyna gönükdirip biljekdigine ynanýarlar.
“Bu pul, Berdimuhammedowyň [saýlawdan öň] halkyna beren wadalaryny ýerine ýetirmegi üçin ulanylyp bilner. Galyberse-de, köpümiz üçin syr bolup galýar, [sosial özgertmeler üçin] serişdeleri nireden alar? ” – diýip Aşgabatly teswirçi ünsi çekdi.
2007-nji ýylyň ýanwar aýynda geçirilen saýlaw kampaniýasynda Berdimuhammedow giň gerimli bilim, saglygy goraýyş we pensiýa reformalaryna söz berdi.
Şeýle-de bolsa, synçylar gaznanyň ykbaly baradaky gutarnykly kararyň Berdimuhammedowyň özüne bagly boljakdygyny nygtaýarlar, sebäbi ýatyryş komissiýasy prezidentiň Halkara Nyýazow gaznasynyň nädip dolandyrmalydygy barada maslahat bermäge het edip bilmeýär.
NBCA
