"Galla Baýramy" - Hasyl baýramy - Türkmenistanda döwlet derejesine çykaryldy we her ýyl aýratyn öwünjeňlik bilen bellenilýär. Gynansagam, bu baýramçylykda diňe obanyň işçileri üçin begendiriji däl.
Hemişelik prezident Saparmyrat Nyýazowyň hökümeti tarapyndan alnyp barylýan ýyrtyjy oba hojalygynyň netijesinde, daýhanlar nadip maşgalalaryny eklemegiň gazançlaryny we usullaryny bilenoklar.
Türkmenistan administratiw-dolandyryş hojalyk ulgamyny ýöredýär, onuň çäginde daýhan fermalary oba hojalyk önümlerini satyn almak baradaky döwlet meýilnamasyny ýerine ýetirmeli.
Daýhan Meret-aga: "Bize näme ekmelidigi we näçeräk bolmalydygy aýdylýar" -diýdi. - Olar biziň üçin ýerine ýetirip bolmajak wezipeleri goýýarlar. Prezidentiň hasaplamalaryna görä, her gektardan 60-80 sentner däne ýygnamaly. Aslynda, gektardan 7-8 sentner çykýar. Ýer köneldi, dynç almaga ýol bermeýäris we prezidentiň hasyl kwotalary ýylsaýyn ýokarlanýar we tutuş ýeri bugdaý bilen ekmeli bolýarys. "
Türkmenistan däne import ediji bolupdy, ýöne 2002-nji ýylda hökümet ýurduň “galla garaşsyzlygyny” gazandygyny yglan etdi. Resmi wersiýa görä, Türkmenistan ýakyn wagtda eksport üçin galla satyp biler.
Resmi maglumatlara görä, Türkmenistanda galla hasyly ýylsaýyn köpelýär we döwlet meýilnamasy ýerine ýetirilýär. Geçen ýyl 2,8 million tonna däne ýygnaldy, şu ýyl 3,1 million tonna hasyl ýygnamak meýilleşdirilýär.
11-nji iýulda - Hasyl baýramyndan dört gün öň - Türkmenbaşy ýyllyk meýilnamanyň eýýäm ýerine ýetirilendigini tutuş ýurda habar berdi. Ýurduň içerki zerurlyklary 1,7 million tonna diýlip çaklanylýar, şeýlelik bilen, eksport edip boljak 1,4 million tonna artykmaçlyk emele gelýär.
Bu sanlaryň hakykata näderejede laýyk gelýändigi belli däl. Geçen ýyl resmiler hakyky sanlaryň resmi görkezijiler bilen deňeşdirilende hiç zat däldigini we ýurt henizem gallany import edýändigini boýun aldylar.
Başgaça aýdylanda, Türkmenistanyň agrosenagat toplumy Sowet dolandyryş görnüşinden ýüz öwrüp, köpçülikleýin fermalary "daýhan birleşikleri" bilen çalşypdy, ýöne hakykatda daýhanlar diňe bugdaý ösdürip ýetişdirmelidigini we düýbünden mümkin bolmadyk önümçilik meýilnamalaryny düzýändigini aýdýar.
Daýhan birleşiginiň öňki başlygy, adynyň aýdylmazlygy şerti bilen şeýle diýdi: “Daýhan birleşiginiň başlygy döwletiň öňündäki borçlary ýerine ýetirmek üçin jogapkärdir. Birleşige belli bir meýilnama ynanylan bolsa we erbet howa ýa-da başga sebäpler sebäpli hasyl döwlet tarapyndan meýilleşdirileninden az bolsa, başlyk munuň üçin jogapkärçilik çeker. Netijede, ýazgy ýazgylary praktikasy dowam edýär. "
Dänäni döwlete arzan bahadan satyp, daýhanlaryň özlerine hiç zat galmady.
Çöregi döwlete tabşyrandan soň, Meret aga 300 ABŞ dollaryna barabar pul alar. “Bu pul bilen, indiki hasyla çenli tutuş maşgalamy bir ýyllap eklemeli bolýaryn. Getirilen däne üçin alýan pulum hasyly ösdürip ýetişdirmek üçin çykdajylary ýapmaýar. Indiki möwsüm üçin tohum we dökün satyn almak üçin ýeterlik däl ”.
“Biz ähli hasyly döwlete tabşyrmaga borçly, hasylyň bir bölegini indiki ýazda ekmek üçin goýmaga hakymyz ýok. Ösümlik ösdürip ýetişdiren hasylymyzdan başlap, öz isleglerimiz üçin çörek goýmaga hukugymyzyň ýokdugyny aýtmaly däl. Hat-da çöregimizi gizlemezlik üçin däne ambarlarymyzy barlaýarlar.”
Daýhanlara özleri we maşgalalary üçin kartoşka we sogan ýaly bir zat ösdürip ýetişdirmäge rugsat berilmeýär. Rugsat berilmedik ekinleriň ekilendigini bilip, häkimiýetler suwy kesýärler.
Meret aga: "Şeýlelik bilen, çörek ösdürip ýetişdirip, özümiz çöreksiz galýarys".
Sowet dolandyryşy astynda bu ýurda uly hormat goýulýandygyny ýatlaýar. "Sowet döwründe kollektiw fermalarda üç meýdanly ulgamymyz bardy, üçünji ýylda meýdana" dynç "berildi, ýorunja ekildi we azot bilen baýlaşdyryldy."
Hasyl esasan el bilen ekilýär. Türkmen hökümeti tarapyndan satyn alnan amerikan traktorlary ýerli şertlere uýgunlaşanok we çalt hatardan çykýar, olar üçin ätiýaçlyk şaýlary we hyzmat ediş stansiýalary ýok.
Bir daýhan: “Öň MTZ (Minsk öndürýän) traktorlarda işleýärdik. - Olar has çydamly we ätiýaçlyk şaýlaryny tapmak has aňsatdy, Sowet döwründen bäri bar bolan köne traktorlardan alnyp bilner. Özümize tanyş oba hojalyk enjamlaryny satyn almak haýyşy bilen näçe gezek prezidente ýüz tutduk - hemişe telewizorda Amerikan enjamlarynyň has gowudygyny we her ýyl täze satyn alýandygyny aýdýar. Soň bolsa döwülýär we boş dur, el bilen işlemäge mejbur bolýarys.
Türkmen Transport ministrliginiň işgäri, her ýyl täze Amerikan traktorlaryny satyn almagyň ykdysady taýdan esasly däldigini şahsy söhbetdeşlikde aýtdy. Welaýatlarda hyzmat stansiýalaryny gurmak we ozal satyn alnan traktorlary şu pul bilen abatlamak has gowudyr. "
IWPR.
