Aşgabatda Türkmenistanda söz azatlygy üçin görlüp-eşidilmedik demonstrasiýa bolar ... onlaýn rejimde.
Buňa gatnaşmaga “Serhetsiz habarçylar” çagyrýar. Wakalara şaýat bolmak üçin 12-nji martda çarşenbe güni Merkezi Ýewropa wagty bilen sagat 11-den başlap, guramanyň www.rsf.org web sahypasyna girmeli.
Halkara adam hukuklary guramasy “Serhetsiz habarçylar” ilkinji gezek Internetde söz azatlygy gününi - 2008-nji ýylyň 12-nji martyny yglan etdi. Bu pursatdan peýdalanyp, gurama “Internet senzurasyna garşy 24 sagat” atly taslama başlar we ähli ulgam ulanyjylaryny “Reporters” web sahypasyna - www.rsf.org ýygnanmaga çagyrýar.
Halkara hukuk goraýjy guramasy “Serhetsiz habarçylar” söz azatlygy bilen gyzyklanýan her bir adamy “Internet senzurasyna garşy 24 sagat” protestine gatnaşmaga çagyrýar. Munuň üçin 12-nji martda çarşenbe güni, www.rsf.org web sahypasyna, Merkezi Ýewropa wagty bilen sagat 11-den başlap, 13-nji martda hem sagat Merkezi Ýewropa wagty bilen 11-e çenli girmeli.
“Goşasyny” döretmek we toslama çitlere girmek
Sahypada, başgaça aýdanyňda, öz şahsyýetiňi (adamyň haýsydyr bir onlaýn görnüşini görkezmek) ýa-da, mysal üçin, protest şygary bilen öz baýragyňyzy döretmäge we munuň üçin ýurtlardan birini saýlap, onlaýn demonstrasiýa gatnaşmaga mümkinçilik bolar.
Saýlawlara Birma, Hytaý, Demirgazyk Koreýa, Kuba, Müsür, Eritreýa, Tunis, Türkmenistan we Wýetnam hödürlenýär. Ýagny, toslama “goşa” nägilelik bildirýänleriň döreden söz azatlygynyň sütem edilmegi bilen ylalaşmaýandygyny bu ştatlaryň biriniň paýtagtynyň merkezi meýdanynda görkezip biler diýen ýaly.
Näme üçin ýokarda sanalan ýurtlary saýladyňyz? Sebäbi şol ýerde, “Serhetsiz habarçylar” guramasynyň geçiren barlaglaryna görä, internet senzurasy häkimiýetler tarapyndan has güýçli ulanylýar. Gyzykly, elbetde, iň köp “halk” nirede ýygnanar?
Germaniýanyň “Serhetsiz habarçylar” bölüminiň işgäri Katrin Ewersiň aýdyşy ýaly: “Elbetde, hemme ýerde gatnaşyjylaryň köp bolmagyna umyt edýärin, iň uly demonstrasiýa Hytaýda, iň inçe gözegçilik mehanizmleri olar ulanylýar. Soň bolsa, Olimpiýa oýunlarynyň öňüsyrasynda halkara ünsi hem Hytaýa gönükdirilen."
GDA ýurtlarynyň arasynda Türkmenistan “öňdebaryjy”
Türkmenistan bu hereketde Merkezi Aziýa we post-sowet giňişligini görkezýär. Bu ýurtda söz azatlygy ugrunda göreşmek isleýänler Aşgabadyň merkezine ýygnanyp, ol ýerde onlaýn garşylyk görkezip bilerler.
Katrin Ewersiň pikiriçe: "Türkmenistan ýagdaýyň iň agyr ýurdy. Söz azatlygy ýok, garaşsyz audiowizual ýa-da metbugat serişdesi ýok. Ol ýerdäki internet hem döwlet tarapyndan dolandyrylýar. Mundan başga-da, Hytaýdan tapawutlylykda Türkmenistanda adamlara internete açyk giriş ýok diýen ýaly, Hytaýda döwlet kompýuter tehnologiýasynyň ösmegini gutlanýar we mümkin boldugyça köp adamy interneti ulanmagy goldaýar, sebäbi bu ýurduň ykdysady ösüşi bilen baglanyşykly.”
“Türkmenistanda surat düýbünden başga. Şol ýerde senzura eýýäm internete girmek tapgyrynda işleýär. Bir umumy öňegidişlik bar hem bolsa esasy beýle giň ýaýran däldir "-diýip, Katrin Ewers belleýär.
Meýdanlar toslama, türmeler hakyky ...
“Serhetsiz habarçylar” guramasynyň habaryna görä, häzirki wagtda dünýäde belli bir ýurduň häkimiýetlerine garşy bolup biljek materiallary internetde çap edendigi üçin türmä iberilen 63 adam bar. Olaryň 49-sy Hytaýda. Şonuň üçin habarçylar Hytaýy "onlaýn žurnalistler we bloggerler üçin dünýädäki iň uly türme" diýip atlandyrýarlar.
“Serhetsiz habarçylar” “Internet senzurasyna garşy 24 sagat” kampaniýasyny geçirmekden başga-da, “internet duşmanlary” döwletleriň täze sanawyny çap eder we “Internet dissidentleri üçin gollanma” diýilýän zadyň täzelenen görnüşini çap eder. Bu gollanma işjeň internet ulanyjylary üçin düzgünleriň bir görnüşi (esasanam tehniki maslahat): senzuradan nädip gaça durmalydygyny, gizlinligi nädip gazanmalydygyny, häkimiýetler tarapyndan petiklenen sahypa nädip girmelidigini we ş.m.
Alekseý Imaýew, Darýa Brýantsewa.
"Nemes tolkuny."
