29-njy iýunda Adam hukuklary boýunça halkara kampaniýasy “Olary diri görkeziň!” ABŞ-nyň Halkara din azatlygy komissiýasynyň (USCIRF) hasabatynda, şeýle hem garaşsyz internet çeşmesi bolan Eurasianet.org sahypasynda Geýl Mançin we Gari Bauer tarapyndan çap edilen makalada ABŞ-nyň alyp barýan syýasaty awtoritar goldaýar diýip beýannamada aýtdy. Şeýle hem Türkmenistanda adam hukuklarynyň gödek bozulmagy we ABŞ-nyň bu awtoritar döwlete garşy has berk syýasat kabul etmegine çagyrylmagy.
Türkmen häkimiýetleri tarapyndan amala aşyrylan köp adam hukuklarynyň depelenmeginiň arasynda makalanyň awtorlary, USCIRF işgärleri, "ekstremizm" ýa-da "dini ýigrenji öjükdirmek" aýyplanýan we galp ýasama jenaýatlar bilen tussaglarynyň meselesini aýratyn bellediler. Olaryň köpüsi ýapyk we çalt ýagdaýda kazyýete höküm edildi ýa-da türmelerde ýitirim boldy.
Ynsan hukuklaryny goraýjylar USCIRF wekilleriniň ABŞ-nyň Döwlet departamentiniň dini azatlygy iň yzygiderli bozýan adam hökmünde Türkmenistany aýratyn alada kategoriýasyna goşandygyna garamazdan, bu ýurda “milli howpsuzlyk kadasy” bermegini dowam etdirýär we bu jeza çärelerini ýatyrýar halkara dini azatlyk kanuny boýunça ”we ABŞ-nyň hökümetini adam hukuklarynyň gödek we yzygiderli bozulmagy üçin Türkmenistan hökümetini jogapkärçilige çekmek üçin täsirli çäreleri görmäge çagyrýar.
“Türkmen häkimiýetleri üç onýyllykdan bäri halkara adam hukuklary boýunça halkara borçlaryny yzygiderli bozýarlar. Hususan-da, türkmenistanyň hökümeti ýurduň türme ulgamynda azyndan 121 adamyň zor bilen ýitirim bolmagyna, tussaglykda ýitirim bolanlaryň gynalmagyna we ölümine jogapkärdir. Maşgala agzalarynyň ýitirim bolanyndan bäri ýakynlary hakda hiç hili maglumat ýok - käbir ýagdaýlarda 18 ýyllap gynamalara deňdir. Ýitirim bolanlaryň azyndan onlarçasy elhenç şertler we lukmançylyk kömeginiň ýoklugy sebäpli türmede öldi. Biziň pikirimizçe, bu kazyýetden çykarylýan jezada beýle netijeler bolmaly däldir "-diýip bellediler.
Mundan başga-da, ýitirim bolan bir topar tussagyň jeza möhleti 2020-nji ýylda tamamlanar ýa-da eýýäm tamamlanandyr, ýöne bu tussaglar boşadylmady. “Olaryň nirededigi belli däl we häkimiýetler halkara guramalarynyň we diplomatlaryň ykbaly baradaky haýyşlaryna üns bermeýärler. Bu halkara jemgyýetçiliginiň öňünde şarpykdyr "-diýip makalanyň awtorlary belleýär. Şol bir wagtyň özünde, Ýewropanyň howpsuzlyk we hyzmatdaşlyk Bileleşiginiň Türkmenistan bilen Hyzmatdaşlyk şertnamasyna gol çekmekden uzak wagtlap ýüz öwürendigine garamazdan, adam hukuklarynyň gödek bozulmagy sebäpli, OSCEHHG-nyň adyndan gaýragoýulmasyz talaplara ünsi çekýärler. Şu analizlere we talaplara seretmezden Türkmenistanyň türmelerinde adamlaryň dereksiz ýitmegi häzirki wagtda hem dowam edýär.
Şonuň üçin beýannamanyň awtorlary Türkmenistanda awtoritar režimine garşy syýasatyň mundan beýläk-de durmuşa geçirilmegi, adam hukuklarynyň gödek we köp sanly bozulmagy üçin jogapkärçiligi talap edip, ABŞ-nyň Merkezi Aziýadaky bähbitlerini ösdürmäge we sebitde parahatçylygy we howpsuzlygy berkitmäge kömek eder diýen netijä gelýärler.
