Türkmenistanda garaşsyz, aç-açan kazyýet ulgamy ýok. Kazylar prezident tarapyndan bellenilýär we işden aýrylýar. Aç-açan bolmadyk kazyýet ulgamy, türkmen raýatlaryna öz hukuklaryny goramaga mümkinçilik bermeýär.
Sadokat Nurimbetowa, migrasiýa gullugynyň işgärleriniň eden-etdiligi sebäpli, Türkiýede okamak üçin ýurtdan çykyp bilmeýär. Hakykatda, işgärler ýaş gyza ahlak taýdan şikes ýetirýärler we ykbalyny bozýarlar.
2023-nji ýylyň iýun aýynda Aşgabatda bir jaýyň üçünji gatyndan ýykylyp ölen 20 ýaşly Güljemalyň jansyz bedeni tapyldy. Ol betbagtçylygyň bolan ýerinden 400 km uzaklykda, düýbünden başga bir ýerde ýaşaýardy.
Güljemal Jumamyradowanyň tikinçiligi öwrendi we tikin ussahanasyny açmagy meýilleşdirýärdi. Oňa Türkiýede işleýän ejesi we Türkmenistanyň Mary sebitinde ýaşaýan kakasy we dogany mähirli goldaw berdi. Obadaşy Maral oňa dostlarynyň ýoldaşy bilen gelmegini haýyş edendiklerini aýdyp doglan gününe gitmäge yrdy.
Güljemalyň jesedi Olimpiýa etrabynda aýratyn jaýyň penjiresiniň öňünde howly arassalaýan adam tarapyndan tapyldy.
Güljemalyň öz janyna kast etmegine hiç hili sebäbiniň ýokdugyna garamazdan, bu iş boýunça derňew togtadyldy we merhumyň maşgalasyna gyzyň öz janyna
kast edendigi aýdylýar. Maral, Güljemalyň ýenjilendigini, gyzyň bedeninde urulmagyň yzlarynyň görünýändigini öňe sürdi. Şol wagt ol bu waka baradabilýän zatlarynyň hemmesini aýtmaga taýýardy. Muňa garamazdan, derňew degişli proseduralary ýerine ýetirmedi, kazyýet-lukmançylyk barlagynyň netijeleri, doglan gün dabarasyna gatnaşan adamlaryň atlary gizlenýär we şaýatlaryň sorag edilendigi ýa-da ýokdugy asla belli däl.
Bir ýyldan gowrak wagt bäri Güljemalyň ene-atasy bolup geçen zatlar barada iň bolmanda käbir maglumatlary almak üçin göreşýär. Olar ähli degişli edaralara hat ýazdylar, ýöne jogap tapmadylar. Şondan soň Güljemalyň ejesi adalat tapmak umydy bilen sosial ulgamlarda ýagdaýy barada gürleşip başlady.
Maralyň goňşularynyň aýtmagyna görä, wakadan soň derrew birnäçe awtoulag öýüne gelip, öýüniň howlusyna daşary ýurt enjamlary, halylar we görnükli zatlar düşüripdirler. Häzirki wagtda wakanyň esasy şaýady Maral jikme-jiklikleri aýtmakdan ýüz öwürýär, adamlardan gaça durýar we ýekelikde petikde ýaşaýar.
Merhumyň ene-atasy doglan gün toýuny tutýan jaýda ýokary derejeli işgärleriň garyndaşlarynyň ýaşaýandygyny bildiler. Merhumyň ejesi sosiýal ulgamlarda, doglan gününde prezidentiň töweregine ýakyn ýaşlaryň bardygyny bildi. Eger şeýle bolsa, hakykatdanam näme bolandygy barada degişli türkmen guramalarynyň haýsysy oňa hakykaty aýtmaga het edip biler? Hut şeýle ýagdaýlar üçin Ombudsmeniň instituty göz önünde tutulýar. Bu, bu ýere gelen türkmen wekiliýetiniň dykgatyna.
Ene-atalar hakykaty bilmek we jogapkärleriň kanuna laýyklykda jezalandyrylmagyny isleýärler. Şeýle-de bolsa, prokuratura bu işe kanuny gözegçilik etmekden ýüz öwürdi.
Zalda garaşsyz žurnalist Rozybaý Jumamyradow bar. 2021-nji ýylyň mart aýyndan bäri onuň garyndaşlaryna, esasanam ýegenine basyş edilýär. Çagalar şantaž we basyş ulanmak maksady bilen ene-atalary bolmazdan polisiýa bölümüne çagyryldy we Rozybaýy žurnalistik işini togtatmaga mejbur etmäge we çagalardan daýysy barada maglumat bermegi talap etdiler.
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gazna
