Bir gün irden kofe demläp, telewizory açanymda, olar Moskwa rowaýatynyň başga bir bölümini görkezýärdiler. Geçen asyryň 30-njy ýyllary. Baş gahryman, tanymal lukman, näsag Staliniň düşeginde otyr. Halklaryň lideri Halasgärine sag bolsun aýdýar - oňa çylşyrymly eňek operasiýasyny etdi we soraýar: "Men siz üçin bir zat edip bilerinmi?" Professor uzak wagtlap dymdy. Şeýle uzak dymdy, birbada gorkunç boldy. Iki ogly halkyň duşmany hökmünde tussag edilýär we henizem şol wagt gelniniň tussag edilip, agtygyny ýetimlige alyp barýandygyny bilenok. Ýöne Ýuriý Solominyň rolunda duran professor hakyky rus intellektualy. Ol şeýle jogap berýär: "Lukmanyň syrkawyň düşegindäki ýerinden peýdalanmagy gowy däl". Ýolbaşçy bilen duşuşygyň sahnasy mümkin däl ýaly. Şeýle-de bolsa, bu film. Emma hakyky durmuşda beýle däldigi ýüze çykýar.

... Häzirki asyryň 4-nji ýyly. Maý. Türkmenistan. Aşgabat. Iki çagasy bolan bir aýal, öňki Karl Marks köçesindäki Türkmen Kommunistik partiýasynyň Merkezi komitetiniň köne binasyna getirilýär. Çagalar garaşmak üçin galýarlar we enäni otaglaryň birine alyp barýarlar. Uzyn stolda oturan bir adam bar. "Bu Nyýazow, men ony derrew tanadym" -diýip, aýal soň ýatlaýar.

Onuň ady Dunýa Magtimagammedowa. Ol, 2002-nji ýylyň 25-nji noýabrynda, Türkmenistanyň prezidenti Saparmyrat Nyýazowyň janyna kast etmek synanyşygynda dört esasy günäkärlenýänleriň biri Saparmyrat Yklymowyň aýal dogany. 1994-nji ýyla çenli Türkmenistanyň Oba hojalyk ministriniň orunbasary bolup işlän Yklymowyň özi, syýasy gaçybatalga alan Şwesiýada köp ýyl bäri ýaşaýar. Şeýle-de bolsa, janyna kast etmek synanyşygyndan birnäçe sagat soň, Türkmenbaşy ýurduň öňki daşary işler ministri Boris Şyhmyradowy, Türkmen Merkezi Bankynyň öňki başlygy Hudaýberdi Orazowy we Türkmenistanyň Türkiýedäki öňki ilçisi Nurmuhamed Hanamow dildüwşügiň esasy guramaçylary diýip aýtdy. Olaryň hemmesi, birnäçe sagatlap dowam eden we elbetde, Türkmenbaşynyň çaklamalaryny tassyklaýan ýapyk kazyýet işiniň netijesinde ölüm jezasyna höküm edildi, we soň derrew prezidentiň özüniň üýtgeden ömürlik türme tussaglygyna höküm edildi. Bu "dört topardan" diňe bir Şyhmuradow jezasyny tussaglykda geçirýär. Galanlary gaýybana höküm edildi, Hanamow we Orazow hem sürgünde. "25-nji noýabrda" ýüzlerçe adam uzak möhletleýin azatlykdan mahrum edildi, ýöne ykballary barada diňe az adam bilinýär. Käbirleri indi diri däl ...

Az bilinýänleriň köpüsi "dildüwşükleriň" köp sanly garyndaşlary we ýakyn dostlary. Stalin terminologiýasyna görä, bular “watana dönükler maşgalalarynyň agzalary” (ÇSIR). Bu ýerde uzalma ýok. Janyna kast etmek synanyşygyndan birnäçe aý soň 2003-nji ýylda "dönüklik" Türkmenistanyň prezidenti Nyýazowyň alyp barýan syýasatynyň dogrulygyna şübhe bildirýän bir kanun hökmünde kabul edildi.

Yklymowlar “watana dönükleriň” arasynda iň uly maşgalalardan birine öwrüldi. Sapar Yklymowyň üç dogany - Yklym, Amanmuhammet, Orazmämmet we ýegeni Esenaman ömürlik ýa-da uzak möhletli azatlykdan mahrum edildi. Sapar tarapyndan düzülen sanawda Yklymowlaryň, Nyýazdurdyýewleriň, Kadyrowlaryň we Berdiýewleriň atlary bolan 25 adam, 8 aýal we 17 çaga bar. Olaryň hemmesi onuň göni garyndaşlary - çagalary, uýalary, gelinleri, agtyklary we ýegenleri ... Olaryň hemmesi kwartiralaryndan we öýlerinden kowulýar, iş we eklençden mahrum, olar bilen aragatnaşyk saklamak üçin daşary ýurtlylara köçelerde polisiýa ýa-da milli howpsuzlyk edaralarynda sorag edilmek howpy abanýar. Olar gyrgynçylykdan has erbetdir. Türkmenistanda olaryň hemmesi ölü-diriler.

Olaryň iň kiçisi, Orazmämmediň gyzy Merjen Yklymowa iki ýaşynda. “Watana dönükleriň”, iň ulysy, 73 ýaşly ejesi Ejebaý şu ýylyň awgust aýynda insult sebäpli aradan çykdy. Bu, 47 ýaşly gyzy Käkilik we 25 ýaşly agtygy Döwlet ýitirim bolanyndan birnäçe hepde soň boldy. Polisiýa we KNB-e ýüz tutanlarynda jogap edip, beýle adamlaryň tussag edilmeýändigini aýtdylar. Bäş günläp hassahanalarda we morglarda biderek gözlediler. Käkilik tapylanda, şu günleriň dowamynda Milli howpsuzlyk komiteti tarapyndan sorag edilendigi ýüze çykdy. Döwlet hiç wagt boşadylmady. (7-nji oktýabrda özi we beýleki dokuz türkmen serhetden bikanun geçmäge synanyşandygy üçin ýapyk kazyýete çykdy, Türkmenistanyň Jenaýat kodeksiniň 214-nji maddasyna laýyklykda serhetden bikanun geçmek iň ýokary jeza iki ýyl.

Döwlet 15 ýyl, Mamur Ataýew we Seýran Mammedow 18 ýyl azatlykdan mahrum edildi. Galan ýedi tussagyň ady belli däl).

Käkilikden aýal dogany Dünýanyň gözegçilikden nireden we nädip gaçandygyny soradylar, olar ony “terk eden” doganlaryndan ýüz öwürmegi talap etdiler. Garry Ejebaý tolgunyşyklara çydap bilmedi. Ony diňe aýallar jaýladylar. Gökdepe gonamçylygynda erkeklerden diňe bäş sany mazarçy bardy. Soňra olar soraga çekildiler - nädip kömek edip bildiler, gabyr gazmaga kim rugsat berdi ... We merhumyň jynazasynda namaz okamak üçin öýe gelen az sanly molla (bularyň hemmesi türkmenleriň howpsuzluk işgärleriniň birnäçe wideo kamerasy tarapyndan düşürildi) soň gonamçylyga gitmekden ýüz öwürdiler. Emma başga-da onlarça molla gonamçylyga iki awtobusda geldi. Ondan soňra olara haýsy jeza berlendigi entek belli däl. Emma Ejebaý ölenden sekiz gün soň, 25-nji awgustda Nyýazow Türkmenistanyň ymamy Kakageldy Wepaýewi "mynasyp däl hereketleri üçin" işden aýyrdy. Türkmen musulmanlarynyň arasynda ymamyň bu waka sebäpli takyk ejir çekendigi barada yzygiderli gürrüň edilýär we häkimiýetleriň işden çykarylmagynyň sebäbini gijeki barlara baryp görmegi, Wepaýewi ozal ymam edip bellän türkmenbaşynyň oýlap tapan zady.

Türkmenbaşynyň ilkinji duşmany

... Yklymowlar ýaly türkmenbaşçylara garşy "dildüwşüge" gatnaşan köp maşgala bar. Türkmenistanda bir maşgala, üç taýpany hasaba alsaň, on adamdan az bolmaz. Şonuň üçin şu gün näçe CSIR (watana dönükleriň maşgala agzalary) girewde saklanýandygyna göz aýlaň ... Iň konserwatiw çaklamalara görä müňlerçe. Yklymowlar maşgalasy hakynda has jikme-jik subutnamalarymyz bar. Ilki bilen, şu tomus “Türkmenbaşynyň altyn asyry” ýurdundan gaçmagy başaran Dünýa bu subutnamany getirdi. Häzir iki çagasy bilen bilelikde Şwesiýada, dogany Saparyň ýanynda. Ýöne "Türkmen halkynyň göwher täji" bilen bolan duşuşygy we ondan ozalky wakasy barada gürrüp bermezden ozal, 13 ýyl ozalky bir resminama göz atalyň.

Bu, şol wagt Türkmenistanyň Adalat ministrliginiň propaganda we hukuk hyzmatlary bölüminiň müdiri Yklym Yklymow bilen geçirilen söhbetdeşlik. 1991-nji ýylda Türkmenistanda ilkinji we soňky garaşsyz neşir bolan “Daýanç” (Goldaw) magazin žuralynyň birinji we soňky sanynda çap edildi. Magazin žurnal gadagan edildi, tiražlary hemmesi diýen ýaly ýok edildi we söhbetdeşlik geçiren baş redaktor M. Salamatow hemişelik öý tussaglygynda mahrum edildi.

Türkmen SSR-nyň "Prezidentiň hökümet formasyny döretmek barada" kanunynyň 116-njy maddasynda: "Türkmen SSR-iň çäginde kyrk ýaşdan kiçi bolmadyk, azyndan 10 ýyl türkmen SSR-iň çäginde ýaşaýan türkmen SSR-iň raýaty, Türkmen SSR-iň prezidenti saýlanyp bilner." Bu ýazgy, Respublikanyň Adalat ministrliginiň propaganda we hukuk hyzmatlary bölüminiň başlygy Yklym Yklymow bilen duşuşmagyň sebäbi boldy.

- Aklawçy hökmünde kanunyň bu düzgünine düşündiriş bermegiňizi haýyş edýäris. Tertip bilen başlalyň: "türkmenleriň arasyndan" ...

- Ýadyma düşenok, özüni demokratik hasaplaýan haýsydyr bir ýurtda haýsy milletiň haýsy döwlete ýolbaşçylyk edip biljekdigi barada ylalaşyldy.

Mysal üçin Amerikanyň Birleşen Ştatlarynda şol ýurtda doglan islendik raýat prezidentlige dalaş edip biler. Kanunlarymyz esasynda türkmenlere hiç hili hukuk bozmazdan zehinli adam - lider, syýasatçy hökmünde respublikany öňe sürmäge ukyply adama öňünden el urýarlar: synanyşma, işleme. Bu kanun respublikanyň çäginde ýaşaýan raýatlaryň hukuklaryny kemsidýär.

- "40 ýaşdan kiçi bolmadyk" ...

- Meniň pikirimçe, bu ýaşlaryň hukuklaryny çäklendirýär. Mysal üçin, bir adam 30 ýaşynda özüniň prezident bolup biljekdigine düşünýän bolsa we ilatyň dürli gatlaklary tarapyndan goldanýan bolsa, onda näme üçin prezident bolmaly däl?

- "Türkmen SSR-iň çäginde azyndan 10 ýyl ýaşamak"...

- Bu pozisiýany göni manyda alsak, ýagny grammatikanyň kadalaryna laýyklykda häzirki zaman - ýaşaýyş (soňky on ýylda), häzirki prezidentiň bikanun saýlanandygy ýüze çykýar, sebäbi respublikany terk etmek bilen baglanyşykly arakesmesi bardy - Sowet Soýuzynyň Kommunistik partiýasynyň Merkezi komitetne işe gitdi ЦК КПСС (...)

- Daýanjyň gysgaça mazmuny.

- Şeýle kanunyň fonuny okamak aňsat. Jedelsiz prezident saýlawynyň öňüsyrasynda 116-njy madda azyndan iki maksat bilen hyzmat etdi:

1) şowinistleriň (Türkmenler üçin Türkmenistan) we milli galkynyşyň has aram tarapdarlarynyň goldawyny almak.

2) iň bolmanda ýakyn bäş ýylda ösýän oppozisiýany "öçürmek".

Hawa, häzirki ýolbaşçylygyň 40 ýaşa ýetmedik raýatlaryndan gorkmaga ähli esaslary bar, sebäbi mümkin repressiýalardan gorkmak ähtimallygy iň pes we dolandyryjy rejimiň düzgünlerine asla ygrarly däl (...)

Yklym Yklymowyň beren söhbetdeşligi, şol ýyllarda

Türkmenistanda Nyýazowyň ýurduň prezidenti wezipesine saýlanmagynyň kanunylygyny sorag astyna alýan ýeke-täk köpçülige mälim boldy. Şol günden bäri Yklymowlaryň ady Türkmenbaşyda ýürek bulanmagyna sebäp bolup başlady ...

Zibil kutusynda gaçmak

Indi bolsa, Dünýa Yklymowanyň sözlerinden ýazylan hekaýasy. Köp sagatlyk hekaýany gysgaltmak bilen geçýärin.

2002-nji ýylyň 25-nji noýabrynda (Nyýazowyň janyna kast etmekde "synanyşyk güni"- A.D.) sagat 11-de, Yklymow maşgalasynyň ähli agzalaryny, KNB we MNB işgärleri tarapyndan öýlerimizden alyp gitdiler we Şota Rustaweli 13 köçesindäki ejemiziň öýüne ýygnandyk. Pulemýotly esgerler daşarda we içerde ýerleşdirildi. Näme bolandygyny soranymyzda, agşamky habarlardan hemme zady göreris diýip jogap berdiler. Soňra doganym Orazyň eliňden tutup, alyp gitdiler. Şol gün maşgaladaky ähli erkekleri, şol sanda kämillik ýaşyna ýetmedikleri hem alyp gitdiler. Türmede ýetginjekler gorkuzyldy we agyr ýenjildi.

2002-nji ýylyň 28-nji noýabrynda, irden sagat iki-de oýandyk, jaýyň howlusy KNB we Içeri işler ministrliginiň adamlary bilen doldy. Geýinmek isledik, ýöne çykarylmagymyza jogapkär Begçäýew atly bir KNB ofiseri we prokuraturanyň işgäri Bagtyýar Gurbanow bize muny gadagan etdi. Geýinmän ýa-da zatlara degmän öýden çykmagy buýurdylar, bularyň indi bize degişli däldigini aýtdylar. Howa sowukdy. Çagalarymyz bar, doňup bilerler diýdik, olar bizi gyzyklandyrmaz diýip jogap berdiler. Ejem maýyp arabasyny sorady, ýogsam gymyldap bilmeýär. Ony ret etdiler. Goňşular sesimize ylgap geldiler. Olaryň biri iki sany eşik getirdi, ejemiň doňan ýeriň üstünde süýrenmegi üçin ýere goýuldy. Biz ony göterip bilmedik, her kimiň gorkudan we gujagyndan sowukdan aglaýan çagalary bardy. Ejemiziň nirä gitmelidigini soranymda, olar islendik ýere diýip jogap berdiler. Şeýdip, gije daşardaky sowukda kowup çykardylar. Şol pursatda takmynan 50 aýal we çaga bardy.

Irden öýüme gaýdyp geldim. Öýüm düýbünden boşdy, mebel ýok, zat ýok, eşik ýok, hemme zat çykarylypdyr.

Ertesi gün Içeri işler ministrligine ýüz tutdum, işgärleriň biri hemme zady "özüniň" buýrugy bilen edendiklerini aýtdy we zatlaryň ýitmegi barada beýannama ýazmazlygy maslahat berdi, ýogsam has erbet bolar diýip duýdurdy.

2002-nji ýylyň dekabrynda bize ne Ýewropa ýurtlarynyň ilçihanalaryna, ne-de ABŞ-nyň ilçihanasyna, ne-de BMG ýa-da ÝHHG-nyň wekilhanalaryna ýüz tutmazlyk barada duýduryş berildi. 2003-nji ýylda bolsa biz hiç ýere ýüz tutmadyk.

Geçen tutuş ýyl bizi girew astynda tutdular. Bizi yzygiderli synlaýardylar, gapylary içinden gulplamaga we penjireleri ýapmaga rugsat berilmedi. Telefonlarymyz diňlenýardi. Daşary ýurtdan gelen jaňlardan soň bizi KNB ýa-da Içeri işler ministrligi ýa-da prokuratura çagyrdylar. Daşary ýurt wekiliýetleriniň Türkmenistana gelmegi bilen, öýlerimizden çykmaga hatda çörek satyn almaga-da rugsat berilmedi. Şeýdip, daşary ýurtlularyň Aşgabat şäherine gelendigini bilýärdik. Köçede kimdir biri salam bermek üçin ýanymyzda dursa, derrew KNB-e çagyryldy.

2004-nji ýylyň başynda KNB ofiserleri meniň öýüme gelip, uzyn wagtlap boş duran kwartiramy gözläp başladylar, oklary nirede saklaýandygymy aýtmagymy talap etdiler. Menden meýletin boýun almagymy islediler. Indi beýle ýaşamaga çydap bilmedim, gidenlerinden soň men çagalary alyp, Amerikan ilçihanasyna bardym we özüm we çagalarym üçin gaçybatalga soradym.

2004-nji ýylyň 5-nji martynda polisiýa meniň ýanyma geldi. Öýümi boşatmagy talap etdiler we meni we çagalarymy rezin taýaklar bilen urup başladylar. Men agyrydan gygyrdym, çagalary goramaga synanyşdym, ýolbaşçylaryna jaň etjekdigimi aýdyp gygyrdym. Özleri maňa telefon berdiler: "Jaň et". Kopetdag etrabynyň (etrap - A.D.) polisiýa bölümine jaň etdim: "Bolýar, men näme edip bilerin, biraz sabyr ediň ..." diýip başlyk maňa jogap berdi.

Soň bolsa şeýle boldy. 7-nji aprelde Kopetdag etrabynyň kazyýeti öýümi konfiskasiýa etmek kararyna geldi. Kazyýet işine Aşgabatda işleýän 15 daşary ýurtly diplomat gatnaşdy. Muňa gaharlandylar, hatda Türkmenistanyň Daşary işler ministrligine köpçülikleýin hat ýazdylar. Emma hiç zat kömek etmedi, kazyýetiň Nyýazowyň şahsy buýrugy boýunça hereket edendigine düşünmek kyn däldi. ABŞ-nyň we Iňlis ilçihanalarynyň diplomatlary, ÝHHG we Halkara Migrasiýa Guramasynyň wekilleri iki aýlap maňa mümkin boldugyça kömek etmäge synanyşdylar, hatda meni we çagalarymy Türkmenistandan alyp gitmek üçin uçara münmäge synanyşdylar.. Emma hiç zat başa barmady ...

Bir hepdeläp garyndaşlarymda-birinde, beýlekisinde gizlenip gezdim. Emma polisiýa çagalarymyň we meniň nirede gaçybatalga tapandygymyzy bilenden soň, başga bir ýaşamaly ýer gözlemeli bolduk.

Soň bolsa gaçmak kararyna geldim. 2004-nji ýylyň 25-nji aprelinde çagalarym bilen Krasnowodskiden (Hazar deňzindäki türkmen porty, häzirki wagtda Türkmenbaşy. - A.D.) Bakuwa barýan gämä ugradyk. Parom ýüzüp başlanda, raýat eşikli iki adam meniň ýanyma gelip, şol bir paromda bilelikde Krasnowodsk şäherine gaýdyp geljekdigimizi aýtdylar. Bizi Krasnowodskden Aşgabat şäherine alyp gitjek bir maşyn garaşýardy. Ol ýerde bizi Içeri işler ministrliginiň binasyna äkitdiler, kamera saldylar we iki polisiýa işgäri çagalaryň öňünde meni ýenjip başlady. Soň meni gujagymdan asdylar we meni ýokaryk çekip başladylar. Şeýdip, birnäçe gezek gaýtaladylar we düşürdiler. Alty ýaşly oglum özünden gitdi. Ellerimi potolokda daňyp otyrkam, 11 ýaşly gyzymy kemsitdiler. Çagalaryma kömek edip biljek ýagdaýda däldim.

Soňra kamera 19 ýaş töweregi bir ýigidi getirip, ony demir taýaklar we aýaklary bilen urup başladylar. Ýigit gaty köp gygyrýardy. Soň birden dymdy. Ol ýa öldi, ýa-da huşundan gitdi. Bir polisiýa işgäri başga birine bir zat aýtdy we ýigidi başga otaga alyp gitdiler.

Soň meni we çagalarymy ýokarky gatdaky otaga alyp gitdiler. Ol ýerde bir uly polisiýa işgäri otyrdy, ol maňa: “Ýaşamak isleseňiz, ine size ruçka we kagyz, doganlaryňyzdan ýüz öwürýändigiňizi ýazyň, soňra telewizora we radio ýaýlyma çykyp, doganlaryňyzyň terroristdigini aýdarsyňyz." Men boýun towladym.

9-njy maý-ýene bir gezek çagalar bilen gämä münmäge synanyşdym. Emma ýene-de Aşgabat şäherine gaýdyp geldik. Bu gezek meni partiýanyň Merkezi komitetiniň öňki binasyna äkitdiler, meni otaglaryň birine alyp gitdiler, uzyn stolda daýaw bir adam otyrdy. Bu Nyýazowdy. Men ony derrew tanadym.

Ol maňa öwrülip, ​​näme üçin özümi beýle alyp barýandygymy sorady - Ilçihanalara baryp, syýasy gaçybatalga soraýaryn, näme üçin hukuklarymy goramak üçin ÝHHG-a ýüz tutýaryn, kimdir biri olary bozýarmy? Men oňa jogap berdim - adaty durmuşda meniň hukuklarymy hut özi bozýar. Munuň ýaly ýaşamagyň mümkin däldigini, ölüme deňdigini we biriniň aýal dogany bolmak jenaýat däldigini, ýöne munuň üçin takyk yzarlanýandygymy aýtdy. Men köçede iki çaga bilen ýeke galdym, öý we eklençsiz, meniň ýekeje maksadym bar - özümi we çagalarymy halas etmek üçin ýurtdan gaçmak. Muňa özi goşant goşýar diýdim.

Meni Nyýazowdan goýberip bilmejekdiklerine, meni öldürjekdiklerine ýa-da türmä saljakdyklaryna düşündim. Ýöne ol bu barada hiç zat bilmeýändigini we geljekde hiç kimiň maňa degmejekdigini aýtdy. Adamlaryna öýümi maňa gaýtaryp bermegi buýurdy.

Öýümde on gün ýaşadym, 19-njy maýda meni ýene kowdular, indi hiç hili kazyýet işi bolmazdan. Şeýdip, çagalar bilen ýene köçä çykdym. Ejem agyr keseldi, ýöne lukmanlara oňa kömek etmek düýbünden gadagan edildi. 2004-nji ýylyň 6-njy martynda we 26-njy aprelinde polisiýa ýenjilenden we gynamalardan soň kömek sorap gelen poliklinikanyň lukmanlary bedenimdäki şikesleri işjeňleşdirendigi sebäpli işinden boşadyldy.

Alada etmedim, erbetleşip bilmedi. Men ýene gaçmak kararyna geldim. Gözegçilikden nädip dynmalydygyny anyklamaly boldum. 17-nji iýunda agşam, zibil çykarmak üçin çagalar bilen gaçybatalga tapan öýden çykdym. Bu wagt zibil maşyny daşardan görünmezligi üçin berkitildi. Çagalary maşynyň zibil bölümine saldym we özüm şol ýere girdim. Gümürtik sürüji Daşoguza barýan ýolda Çoganly zibilhanasyna gidýär. Maňa kömek edenlere zyýan ýetirmezlik üçin Türkmenistandan nädip çykandygymy aýtjak däl. Bagtsyz ýurtda köp gowy adamlar bar ...

Nyýazow “watana esasy dönükleriň” biriniň aýal doganynyň ýitirim bolandygyny bilip, gaharlandy we Içeri işler ministrliginiň indiki başlygy Aşyr Ataýewiň we başga-da onlarça işgäri işinden aýyrdy....

Bu ajaýyp gaçmak baradaky hekaýanyň soňky bölegini maňa Dünýanyň dogany Sapar Yklymow aýdypdy, ol hatda gynamalarda-da öz doganlaryndan “ýüz öwürmedi”. Bu batyr aýalyň gaçanda syýahat eden ýurtlarynyň we şäherleriniň atlaryny, oňa kömek eden adamlaryň atlaryny goýmaýaryn.

“Bir tomus telefon jyňňyrdýar. Telefony alýaryn - aýal ses. Özüni Merkezi Aziýanyň bir şäherinden telefon operatory hökmünde tanadýar we Dünýanyň haýyşy boýunça maňa jaň edýändigini aýdýar. Ol günüň dowamynda şäher seýilgähindäki oturgyçda çagalary bolan bir aýaly görendigini aýtdy. Ol özüniň kimdigini we nireden gelendigini sorady, gaty gynandy we häzir öýüne alyp gitmegi, çagalary iýmitlendirmegi we ýuwmagy teklip etdi, soň bolsa näme etmelidigi barada oýlanmagy teklip etdi. Men oňa minnetdarlyk bildirdim, öý telefon belgisini, salgysyny soradym. Soňra bu ýurtdaky dostlarym bilen habarlaşdym, olar maňa aladalanmaň diýdiler: Dünýani, maňa ibermek üçin zerur bolan ähli resmi resminamalary taýýar bolýança, olaryň gözegçiliginde galar. Birleşen Milletler Guramasynyň Bosgunlar baradaky Ýokary Komissarlygynyň ofisine ýüz tutmagy başardylar we 2004-nji ýylyň 3-nji sentýabrynda Dunýa syýasy gaçybatalga aldy we Şwesiýa geldi.

Dünýa Yklymowa entek görgülerinden gutulyp bilmedi, ýöne özi we çagalary eýýäm azat. Has erbet ýagdaý türkmenleriň "heýwere koloniýasynda" galanlarda. Öňki Daşary işler ministri Batyr Berdiýewiň (25-nji noýabrda 25 ýyl azatlykdan mahrum edilipdi) aýal dogany Jennet Yklymowa gaçmakdan birnäçe gün öň Dünýa we çagalaryna pena berdigi üçin KNB tarapyndan yzygiderli sorag edilýär.. Şeýle hem Jennetiň öýüni konfiskasiýa etmäge synanyşýarlar. Türkmen ÇK we beýleki maşgalalarda kemsidilýär. Sapar Yklymowdan bu neşirden soň Türkmenistandaky köp sanly garyndaşlarynyň yzarlanmagynyň we sütem edilmeginiň has çylşyrymly boljakdygyndan gorkmaýandygyny soraýaryn.

"Mundan erbet bolup bilermi?" diýip jogap berýär. Sapar, 2001-nji ýylyň 12-nji sentýabrynda London uniwersitetinden Skandinaw dilleri we dolandyryş boýunça magistr derejesini alan we üç gün soň watanyna gaýdyp gelen 26 ýaşly gyzy Maral hakda gürrüň berýär. Nyýazowyň syýasy emigrantyň gyzynyň asuda ýaşamagyna we işlemegine rugsat bermejekdigini duýdurýan kakasyna boýun egmän, ejesi bilen ýakynlaşmak üçin Aşgabat şäherine gitdi. Indi Maralyň resminamalary konfiskasiýa edildi, öýi konfiskasiýa edildi, işinden boşadyldy we Aşgabatda ýaşamak gadagan edildi. Oňa gije-gündiziň dowamynda gözegçilik edilýärdi, hatda enesiniň jaýlanyşyna gatnaşmaga-da rugsat berilmedi.

“Häzirki wagtda tutuş ýurt bir adam Nyýazow tarapyndan zamun alyndy-diýip, Sapar Yklymow aýdýar. Zamun alnanlary boşatmak üçin hiç hili talap etmedi. Eger ol meni yzyna almak islese, men Türkmenistana gelmäge taýyn. Aýyplama bildirilenden bir gün soň, bu habary kepillendiriş edarasy tarapyndan tassykladym we bu barada Şwesiýanyň hökümetine, BMG we ÝHHG-a habar berdim. Emma Aşgabatdan hiç hili jogap almadym. Şeýle-de bolsa, meniň teklibim henizem güýjini saklaýar".

Arkadiý Dubnow.

"Wremýa Nowosteý".