Türkmenstanyň ömürlik prezidenti Saparmyrat Nyýazow çarşenbe güni ilkinji gezek halkara synçylarynyň 2002-nji ýylyň noýabr aýynda öz janyna kast etmek synanyşygynda günäkärlenýänlerden başga tussaglary görüp biljekdiklerini aýtdy.
Günbatar diplomatik wekilhanalarynyň biriniň wekili penşenbe güni Roýter habar gullugyna Nyýazowyň sözlerine salgylanyp, "Lider 25-nji noýabrda bolup geçen wakalara gatnaşanlardan başga halkara guramalarynyň türmelere girmeginde hiç hili päsgelçilik ýokdugyny " aýtdy.
Nyýazow, guramaçylygy daşary ýurt diplomatik korpusynyň agzalarynyň öňünde aýtdy, olar çarşenbe güni Aşgabadyň golaýynda türkmen häkimiýetleriniň çakylygy bilen başga bir harby türgenleşige tomaşa etmäge geldiler.
2002-nji ýylyň 25-nji noýabrynda "ähli türkmenleriň atasynyň" janyna kast etmek synanyşygyndaky ýapyk suddan soň türkmen türmelerine girmek meselesi has ýitileşdi. Baş prokuraturanyň habaryna görä, prezidentiň awtoulag kerweni Aşgabadyň merkezinden geçende, türkmen liderine hüjüm bolupdy.
Türkmenistanda bu waka "terrorçylyk hereketi" diýlip atlandyryldy, guramagy we ýerine ýetirilmegi üçin günäkärlenen 60 töweregi adama "terrorist" we "watana dönük" diýilýär.
Tussag edilenleriň köpüsine ömürlik türme tussaglygy berildi we kazyýet işinde esasy günäkärlenýän premýer-ministriň orunbasary, daşary işler ministri, Hytaýdaky ilçisi bolup işlän we sürgünde oppozisiýa hereketini döreden Boris Şihmyradowdy. Özüni "gelşiksiz we neşekeş" diýip atlandyrýan bu boýun almagy, ÝHHG-ny "Staliniň döwri" bilen deňeşdirmäge mejbur eden türkmen telewideniýesinde giňden görkezildi.
ÝHHG we ABŞ-nyň Döwlet departamenti günäkärlenýänleriň köpüsine gynamalaryň we dermanlaryň ulanylmagy baradaky faktlara alada bildirýärler.
Aşgabat ähli aýyplamalary ret etdi. Derňew resminamalaryna garaşsyz hünärmenleriň we Gyzyl Haç guramasynyň işgärleriniň tussag edilenlere elýeterliligini üpjün etmek baradaky ÝHHG-nyň teklipleri hem hasaba alynmady.
Tussaghana girmek baradaky resmi beýanatyň ilkinji gezek edilendigini belläp, ÝHHG-nyň Aşgabatdaky bölüminiň başlygy Paraşiva Badesku Türkmenistanyň pozisiýasynda käbir öňegidişlikleriň bardygyny aýtdy.
Ol "Bu şowly ädim we bu pursatdan peýdalanmaly" -diýip Reýtere aýtdy.
Noýabr wakalaryndan soň ýurtda görlüp-eşidilmedik öňüni alyş çäreleri görüldi: daşary ýurtlularyň hasaba alynmagy güýçlendirildi, hemme ýerde wideo gözegçiligi girizildi we şu ýylyň başynda ýatyrylan çykyş wizasynyň tertibi wagtlaýyn dikeldildi. Bu sanawa yzygiderlilige öwrülen harby taýýarlyklar hem goşuldy.
Türkmen lideri, çarşenbe güni ýurduň ähli ýolbaşçylary, diplomatlar we jurnalistler tarapyndan gözegçilik edilýän paýtagtyň golaýyndaky Kelete şäherinde geçirilen soňky söweş türgenleşiginden hoşal boldy. Eýran bilen serhetdeş Köpetdagyň eteginde harby meýdan ssenariýasy oýnaldy: motorly tüpeň batalýony, howa garşy raketa atyjy enjamlary, Su-25 hüjüm uçarlaryny we beýleki enjamlary ulanyp, bir sagadyň içinde ýaragly agdarlyşyk synanyşygyny togtatmagy başardy.
Iň soňky akord, türkmen ofiseriniň mikrofonda "esgerler Watan, Halk, Beýik Lider üçin ölmäge taýýardygy" raporty boldy.
Aşgabatda akkreditlenen diplomatlar, harby türgenleşikden soň tost aýdyp, bitarap ýurduň harby doktrinasynyň diňe "gorag tebigatyny" öwdi.
Reýter.
