ÝHHG / DGAHB: Türkmenistanyň Mejlisine saýlawlar - "esasy azatlyklara hormat goýmazlyk".
4-nji martda Ýewropadaky Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň Demokratik guramalar we adam hukuklary bölümi (ÝHHG / DAHGB) 2013-nji ýylyň 15-nji dekabrynda geçirilen Türkmenistanyň Mejlisine saýlawlaryň geçirilişine gözegçilik etmek esasynda jemleýji hasabaty hödürledi.
ÝHHG ilkinji gezek Türkmenistandaky saýlaw prosesine gözegçilik etmäge gatnaşdy. Türkmen tarapynyň çakylygy boýunça ÝHHG DAGHB ilçi Aleksandr Kelçewskiniň (Fransiýa) ýolbaşçylygyndaky synçy missiýasyny iberdi.
Mälim bolşy ýaly, Türkmenistanyň Saýlawlar we sala salşyklar komissiýasy 2013-nji ýyldaky parlament saýlawlaryna gatnaşmak üçin 125 orunbasar üçin 283 dalaşgäre rugsat berdi. Şol sanda Türkmenistanyň Demokratik partiýasyndan - 99 dalaşgär, Senagatçylar we Telekeçiler Partiýasyndan - 21, Kärdeşler arkalaşyklary birleşiginden - 89, Aýallar birleşiginden - 37, Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasyndan - 22, raýatlar toparyndan - 15 dalaşgär.
Türkmenistanyň habar beriş serişdeleriniň belleýşi ýaly, saýlawlar “giň goşmaça esasda, aç-açan gurşawda we açyk atmosferada” geçirildi we “türkmen jemgyýetiniň ýokary raýat işjeňligi bilen tapawutlandy”.
DGAHB-iň jemleýji hasabatynda saýlawlar wagtynda "esasy azatlyklara hormat goýulmaýandygy" bellenilýär we olaryň "berk syýasy gözegçilik şertlerinde" geçirilendigi aýdylýar.
Synçylar, türkmen häkimiýetleri tarapyndan yglan edilen saýlawlaryň “köp partiýaly” häsiýetine garamazdan, halkara saýlaw kadalarynyň berjaý edilmegi we halkara borçnamalarynyň kabul edilmegi üçin zerur şert bolan hökümet şahalarynyň arasynda syýasy plýuralizmiň we bölünişigiň ýokdugyny bellediler.
Saýlaw kampaniýasyny suratlandyryp, DGAHB synçylary muny “zordan görnüp duran, sessiz” diýip atlandyrdylar, söhbetdeş bolan käbir raýatlar ýakyn wagtda geçiriljek saýlawlar barada asla eşitmändiklerini boýun aldylar; Resmi habar beriş serişdeleri bir taraply maglumat berdiler, dalaşgärleriň çykyşlary bir manylydy we esasan Prezident Berdimuhammedowyň syýasatlaryny goldaýan sözler bardy.
Synçylar ses beriş güni raýatlaryň passiwligini, bir saýlawçynyň birnäçe býulleten alandygyny, saýlawçylaryň sanawynda birmeňzeş gollaryň bardygyny we beýleki düzgün bozmalary bellediler.
Halkara synçylar, öz ygtyýarlyklaryna laýyklykda ses berişligiň teswirnamalary bilen tanyşmaga hakly bolsalar-da, diňe bir ýagdaýda inkär edildi.
DGAHB-iň hasabatynda birnäçe teklip bar, durmuşa geçirilmegi Türkmenistanyň ÝHHG-nyň borçnamalaryny ýerine ýetirmek islegi hökmünde kabul ediler. Olara şular girýär: saýlaw guramalarynyň garaşsyzlygyna hormat goýmak we saýlaw prosesiniň aç-açanlygy, döwlet işgärleriniň saýlaw işine gatyşmazlygy, milli kanunlary ÝHHG-nyň borçnamalaryna we beýleki halkara ülňülerine laýyk getirmek, garaşsyz metbugatyň işi üçin şert döretmek, söz we ýygnak azatlygy we ş.m.
www.gundogar.org
