ÝHHG-DGAHB ýygnagy.
Türkmen Helsinki Adam Hukuklary Gaznasynyň wekiliniň ÝHHG-DGAHB-iň ýyllyk ýygnagynda eden çykyşy.
ÝHHG / DGAHB saýlaw baha beriş missiýasy şeýle netijä geldi: “Prezident saýlawlary berk gözegçilikde saklanýan syýasy gurşawda geçirildi. Iş başyndakylaryň agdyklyk edýän ugry we hakyky oppozisiýanyň we paýhasly plýuralizmiň bolmazlygy saýlawçylaryň saýlawlaryny çäklendirýär. Saýlaw prosesiniň esasy taraplary barada anyk düzgünleriň bolmazlygy”.
Konstitusiýa raýatlara bu hukugy berýän hem bolsa, Türkmenistanda erkin we adalatly saýlawlar geçirilmeýär. ÝHHG-nyň maglumatlaryna görä, saýlaw kanuny onuň standartlaryna laýyk gelmeýär. 2016-njy ýylda kabul edilen konstitusiýa üýtgetmeler prezidentlige dalaşgärleriň ýokary ýaş çägini aýyrdy we prezidentiň möhletini ýedi ýyla çenli uzaltdy. Saýlaw kodeksine soňky üýtgetmeler ÝHHG-nyň borçnamalaryna ters gelýän doly pikir alyşmazdan kabul edildi. Mundan başga-da, bu üýtgetmeler ÝHHG / DGAHB-iň öňki tekliplerini göz öňünde tutmady, saýlaw prosesiniň möhüm taraplaryny mundan beýläk-de ösdürmegi teklip etmedi.
Gynansagam, türkmen wekili bu duşuşyga ýene bir gezek üns bermedi. Şeýle-de bolsa, olar üçin birnäçe soraglarymyz bar.
Kärdeşler arkalaşyklary hökümete tarapdar we diňe kagyz ýüzünde bar bolsa, näme üçin ýurtda guramaçylykly oppozisiýa, garaşsyz syýasy toparlar we partiýalar ýok? Türkmenistanda geçiriljek saýlawlar henizem berk syýasy gözegçiligi we esasy azatlyklaryň berjaý edilmezligini aňladýar. Näme üçin saýlawçylaryň syýasy dalaşgärleriniň arasynda hakyky saýlawy ýok?
Ýerli saýlawlar üçin garaşsyz synçylar ýok, Kanun Adalat ministrligine hasaba alyş tertibi we partiýa ýygnaklaryna gözegçilik etmek üçin giň ygtyýarlyklar bermek bilen dalaşgärleri hödürlemek kampaniýalary has kynlaşdyrýar. Kanun näme üçin dini, sebitleýin ýa-da hünär taýdan syýasy partiýalary döretmegi gadagan edýär we ýapylmagyna nädip şikaýat edip boljakdygyny düşündirmeýär.
Demokratik (öňki kommunist) partiýasy we hökümete tarapdar iki sany ýaş Senagatçylar we Telekeçiler we Agrar partiýasy bar. Ýöne käbir sebäplere görä, häkimiýetler ýurduň daşynda ýerleşýän oppozisiýa hereketlerine ýurduň çäginde iş alyp barmaga rugsat bermeýärler. Resmi taýdan hökümet beýleki syýasy guramalaryň döredilmegini we agzalygyny gadagan etmeýär, ýöne käbir sebäplere görä ýerli çeşmeleriň habar berşi ýaly islendik başlangyçlar çişirilýär.
Türkmen Parlamenti täze konstitusiýany tassyklady, oňa laýyklykda prezidentiň möhleti bäş ýyldan ýedi ýyla çenli uzaldyldy, näme üçin? Ýurduň prezidentiniň 70 ýaşdan uly bolmadyk raýat bolup biljekdigi baradaky düzgün näme üçin ýatyryldy we ygtyýarlyklaryň sanyna ozal bar bolan çäklendirmeler ýatyryldy. Ýa-da kimdir biri üçin ýol arassalanýarmy?
Günbatar Russiýa garşy sanksiýalary işjeň girizýär we tankytlaýar, ýöne Türkmenistan ýaly awtoritar ýurt gönü tankytlardan we sanksiýalardan daşda galýar. Bu, türkmen gazynyň Ýewropa liderleriniň we ýokary derejeli resmileriniň aňyna gözegçilik etmegini dowam etdirýändigini aňladýarmy?
