Programmany Andreý Şary alyp barýar. Mihaýil Salenkow bu mowzugyň üstünde işledi, jurnalistler Muhammet we Şanazar Berdiýew we "Memorial" adam hukuklary merkeziniň Merkezi Aziýasyndaky adam hukuklaryna gözegçilik programmasynyň müdiri Witaliý Ponomarew gatnaşýarlar.
Andreý Şary: 30-njy aprelde Moskwadaky öýünde näbelli adamlar tarapyndan ýenjilen "Azatlyk" radiosynyň türkmen gullugynyň habarçysy Muhammet Berdiýew häzir birinji şäher keselhanasynda. Bu, Türkmenstanyň prezidenti Saparmyrat Nyýazowyň rejime garşy çykýan jurnaliste edilen ilkinji hüjüm däl. "Garaşsyz habarçylar" guramasy urulmagyň ýagdaýlaryny derňemek haýyşy bilen Russiýanyň Baş prokuroryna ýüz tutdy. Jikme-jiklikler bilen "Azatlyk" radiosynyň habarçysy Mihaýil Salenkow:
Mihaýil Salenkow: Muhammet Berdiýew indi Moskwadaky birinji şäher hassahanasynyň trawmatologiýa bölüminiň koridorynda düşekde ýatyr. Hemmeler üçin palatalar ýeterlik däl, şonuň üçin düşekleriň käbiri koridorlaryň ugrunda ýerleşýär. Azatlyk radiosy / Erkin Ýewropa türkmen gullugynyň işgäriniň ýagdaýy kem-kemden gowulaşýar. Ine, ol 30-njy aprel agşamyny şeýle ýada salýar.
Muhammet Berdiýew: Agşam sagat ýedi töweregi jaň etdiler, bir türkmeniň sesi özüniň Türkmenistandan bolandygyny, gowşurylmaly käbir hatlary getirendigini aýtdy. Elmydama kurýer arkaly bu aragatnaşyk görnüşi bardy. Bir sagada golaý wagtdan jaň kakylýar, açýaryn, şol wagt slawýan milletiniň ýüzüni görýärin, gapyny ýapjak boldum, ýöne ol meni gaty urdy. Şol wagt içeri girdiler, ikinji gezek uruldym, hiç zady görüp bilmedim. Wanna otagyna gaçmaga, gapyny ýapmaga synanyşdym, ýöne olardan daşlaşyp bilmedim. Olar meni şol ýerde bitirdiler.
Mihaýil Salenkow: Hüjüm edenler kwartiradaky ähli simleri kesdiler, telefony we kompýuteri döwdüler. Muhammet Berdiýewe Türkmenistandan gelen hatlar ýa-da posylkalar bilen hiç kim gelmedi. 4 günden soň, kärendeçiniň hemme zadyň kadalydygyny ýa-da ýokdugyny barlamaga gelen kwartiranyň eýesi ony tapdy. Jurnalist urulmagy syýasy diýip hasaplaýar we bu pikir bilen ylalaşmak kyn. Ýakynda Berdiýew häkimiýetleriň yzarlamalary sebäpli ýurtdan çykmaly Türkmenistanyň raýatlary baradaky hasabatyň üstünde işleýär. Mundan başga-da, Russiýanyň Baş prokuraturasyna göçürme bilen baglanyşykly Türkmenistanyň prezidenti Saparmyrat Nyýazowa garşy jenaýat işiniň açylmagyny haýyş etdi. Berdiýewiň pikiriçe, Nyýazow "Ruhnama" kitabyny ýazanda iňlis gözlegçisi Boswortyň "Musulman dinastiýasy" eserinden sözme-söz iki bölümi göçürip ýazdy.
Muhammet Berdiýew: Maňa hüjüm edildi, bularyň hemmesi jurnalistik işlerim sebäpli boldy. Haýsydyr bir işjeňlik görkezen badyma, haýsydyr bir jeza beriljekdigi şübhesizdi. Oppozisiýa işleri bilen meşgullanýaryn, ýazanlarymyň hiç birinde-de Türkmenistanyň prezidenti Nyýazowyň adyndan geçemok. Nyýazow rejimi üçin bu radio bokurdakdaky süňk, sebäbi Türkmenistanyň özünde, töwereginde we umuman dünýäde bolup geçýän wakalar barada hakykat maglumatlarynyň ýeke-täk çeşmesidir. Türkmenistanda diňe "Azatlyk" - "Erkinlik" radiosynda işlemek mümkin däl, ony diňlemek watana dönüklik hasaplanýar. "Erkinlik" tolkunyny diňlediňiz we şol sekuntdan jenaýatçy bolduňyz.
Mihaýil Salenkow: Muhammet Berdiýewiň aýdyşy ýaly, bu oňa edilen ilkinji hüjüm däl. Mysal üçin, geçen tomus köçede ýenjildi we güýzde "Azatlyk" / Erkin Ýewropa radiosynyň erkin habarçysy bolup işleýän ogly Şanazar Berdiýew ýaralandy. Şanazar, Türkmenistanda ýaşaýan Berdiýewleriň garyndaşlarynyň hem häkimiýetleriň basyşyna sezewar edilýändigini aýtdy.
Türkmenistanda garyndaşlaryňyz barmy?
Şanazar Berdiýew: Hawa. Yzygiderli yzarlanmakdan gorkýarlar. Olar biz hakda alada edýärler. Kakamyň ýaşaýan ýeri bolan Baýramalyda garyndaşlaryna Milli Howpsuzlyk ministrliginden yzygiderli gelýärler, Türkmenistanyň Milli Howpsuzlyk ministrliginiň işgärleri haýbat atýarlar, kakam, nämeleriň bolup geçýändigi, onuň bilen aragatnaşyk saklaýandygyňyz barada haýsydyr bir maglumat talap edýärler. Her gezek şol bir sözlemi aýdýarlar - oňa "Azatlyk" radiosynda işlemezligi aýdyň.
Mihaýil Salenkow: Soňky bir ýarym ýylda Moskwada türkmen oppozisiýasynyň wekillerine 10 töweregi hüjüm edildi. "Memorial" adam hukuklary merkeziniň Merkezi Aziýadaky adam hukuklaryna gözegçilik maksatnamasynyň müdiri Witaliý Ponomarew, bu wakalaryň hemmesiniň Türkmenistanyň prezidenti Saparmyrat Nyýazowyň üýtgeşik rejimi bilen gönüden-göni baglanyşyklydygyna ynanýar.
Witaliý Ponomarew: Elbetde, bu Russiýada işleýän türkmenleriň ýörite hyzmatlarynyň işi bilen baglanyşykly. 1994-nji ýyldan bäri Türkmenistanyň Moskwadaky ilçihanalarynda ýörite ofiserler türkmen syýasy emigrantlaryna garşy dürli operasiýalary amala aşyrýarlar. Elbetde, hüjüm edilenleriň arasynda "Azatlyk" radiosynyň türkmen gullugy bilen hyzmatdaşlyk edýän adamlar hem bar. Azatlyk türkmen dilinde ýaýlym berýän ýeke-täk daşary ýurt radiostansiýasy bolup, bolup geçýän wakalar barada maglumat almak üçin türkmen ilatynyň esasy kanalydyr. Şonuň üçin türkmen häkimiýetleri käbir adamlaryň çykyşlaryna gaty gaharlanýarlar.
Mihaýil Salenkow: Türkmenistanda metbugatyň garaşsyzlygy bilen baglanyşykly meseläniň bardygyny halkara guramalary öňden bäri ykrar edip gelýär. "Freedom House" -yň metbugat azatlygy hasabatynda 193 ýurtdan Türkmenistan 190-njy ýerde, diňe Kuba we Demirgazyk Koreýa bilen deňeşdirilende 190-njy ýerde durýar.
Azatlyk radiosy.
