Türkmen Helsinki gaznasy, ýaralanan är-aýal Bazargeldi we Aýjemal Berdiýewiň kellesinde, ýokarky we aşaky bil süňklerinde urlan we ýaralanan yzlary görkezýän birnäçe resminamalary we suratlary aldy.
“1998-nji ýylyň 23-nji noýabrynda Türkmenistanyň Milli Howpsuzlyk Komitetiniň derňew bölümi Türkmenistanyň Jenaýat kodeksiniň 228-nji maddasynyň 4-nji bölümine laýyklykda jenaýat etmekde şübhelenip, ýanýoldaşyňyz Berdiýew Bazargeldi Joraýewiç Türkmenistanyň Jenaýat-prosessual kodeksiniň 131-132-nji maddasyna laýyklykda tussag edildi we Türkmenistanyň Milli howpsuzlyk komitetiniň kazyýetden öňki tussaghanasyna ýerleşdirildi.” Gol - OBD-iň uly sülçisi, Begçäýew, komitetiň Derňew bölümi (baş harplary düşnüksüz).
Bu, Milli Howpsuzlyk Komitetiniň Berdiýew maşgalasyna 1998-nji ýylyň 26-njy noýabrynda Bazargeldiniň tussag edilmegi baradaky haýyşyna beren jogabydy. Soňra Nyýazow döwründe müňlerçe adama meňzeş bir ýagdaý ýüze çykdy. Suratlara we lukmançylyk maglumatlaryna görä, B. Berdiýew we aýaly gynalýardy, agyr ýenjilýär, psihotropiki dermanlar sanjylýar we öz-özüni günäkärlemäge gol çekdirilýär. Şeýle hereketleriň netijesinde göwreli Aýjemal öz-özünden göwrelilikden düşdi. Kazyýet ýa-da derňew bolmazdan, maşgaladan ýüzlerçe müň dollarlyk emläk we maliýe emläkleri konfiskasiýa edildi ...
2007-nji ýylda prezident G. Berdimuhammedow häkimiýete geldi. Maşgalanyň dürli hukuk goraýjy edaralara we beýleki guramalara yzygiderli ýüz tutmagy bes edilmeýär. 2009-njy ýylyň maý aýynda Berdiýew Baş prokuraturadan bikanun konfiskasiýa edilen emlägiň yzyna gaýtarylandygyny görkezýän jogap alýar. Netijede, Baş prokuratura häkimiýetleriň hereketleriniň bikanundygyny tassyklaýar, ýöne ... hatda täze hökümet döwründe-de derejeli işgärleriň bikanunlygy dowam edýär.
2009-njy ýylyň 21-nji maýynda Bazargeldi Berdiýew "Azatlyk" radiosynyň Türkmen bölümi bilen geçirilen söhbetdeşliginde: "Baş prokuraturadan jogap alanymdan soň, 2009-njy ýylyň 9-njy maýynda resminamanyň göçürmesini almaga gitdim. MNB işgärleri meni sakladylar, tutdular we awtoulaga mündürdiler, kelläme halta geýdirdiler, meni şäherden çykardylar (soňrak malim bolşy ýaly - Arzuw obasyna) we taýak bilen kelläme urup başladylar. Urulmagyň esasy sebäbi, hususy emlägiň yzyna gaýtarylmagyny talap etmezlik üçin meni gorkuzmakdy. Meni we tutuş maşgalamy ýok etmek bilen haýbat atyldy. Olar maňa: “Kime arz edýändigiňi, kim bilen habarlaşýandygyňy bilýärsiňmi? Sen olaryň barmagynyň ujuna laýyk dälsiň” diýdiler. Meni üç gün sakladylar we dördünji gün gaýtardylar. Baş prokuraturanyň beren resminamalaryny aldylar, eşiklerimi ýyrtdylar”.
Aýjemalyň aýtmagyna görä, diňe Baş prokuratura bilen habarlaşandan soň adamsy yzyna gaýtaryldy. Aýjemalyň huzurynda prokuror MNB-e jaň etdi we maý aýyndaky wakanyň "Berdiýewler üçin sapak bolandygyny we maşgala mundan beýläk bikanun konfiskasiýa edilen emlägiň yzyna gaýtarylmagyny talap etmejekdigini" aýtdy.
Bu, Nyýazowyň mirasy astynda adam hukuklarynyň çynlakaý bozulmagynyň ýüzlerçe aç-açan delillerinden biridir. Şeýle-de bolsa, halkara adam hukuklary guramalarynyň geçen ýyllaryň toslanyp tapylan jenaýat işlerine garamak we eden-etdilik pidalaryna adalat bermek üçin aç-açan işe başlamak baradaky çagyryşlary täze ýolbaşçylardan goldaw tapmaýar. Netijede hukuk goraýjy edaralaryň işgärleriniň dowam edýän eden-etdiligi.
Bizde, Nyýazow rejiminiň pidalaryndan G.Berdimuhammedowyň hökümetine, Nyýazowyň hökümdarlygy döwründe galplaşdyrylan jenaýat işleriniň garaşsyz halkara hünärmenleriniň gatnaşmagynda aç-açan derňew işine başlamaga çagyryşlary bar. Resminamalara görä, häzirki häkimiýetler iň gowusy bahana görkezýärler, ýöne aslynda özlerinden öňki kararlaryny sözme-söz täzeden ýazýarlar. Pidalar umytsyz: ýokardan buýruk bolmazdan, işgärleriň hiç biri-de kazyýet işine garamaga het edip bilmedi. Diňe az sanlysy Baş prokuror, onuň orunbasarlary we Demokratiýa we Adam Hukuklary Institutynyň müdiri bilen duşuşmagy başarýar. "Bagtlylar" aýdýarlar: resmiler kazyýet işlerine garamakdan ýüz öwürseler, barmaklary bilen ýokaryny görkezýärler, ýagny prezident G. Berdimuhammedowy, olar hatda "gaýtadan düzediş (reabelitasiýa)" sözüni aýtmakdan gorkýarlar.
Ýurtda henizem kanunçylyk ýok.
Güýçli syýasy erk we prezident Berdimuhammedowyň gyssagly gatyşmagyny talap edýän meseleleriň arasynda aşakdakylar bar:
- 1995-nji ýyldaky wakalaryň pidalarynyň reabilitasiýasy (gaýtadan düzediş).
- 2002-nji ýylyň noýabr aýynda bolup geçen wakalary açyk derňemek
- Türk telekeçisi Arwaz Metiniň mysaly, 2002.
- Oppozisioner G. Annaniýazowyň işi, 2008.
- Aktiwistler A. Amanglyjow, S.Hajyýew, O. Myradowa (aradan çykan) işi, 2006.
- A. Hajyýew, T. Begmedowa, S. Begmedow, işi 2002.
- Aktiwist Sazak Durdymuradowyň işi, 2006
- Soltan Açylowanyň işi, 2006.
- “Azatlyk” radiosynyň žurnalistleriniň yzarlanmagy, 2006-2009.
- Bazar Sahatow - öýünden bikanun göçürmek, 2009
- B. Berdiýew we A. Berdiýewa - 1998-nji ýylda gynamalar, ýençmeler, konfiskasiýa; 4 günläp bikanun tussag etmek we B. Berdiýewi 2009-njy ýylyň 9-njy maýynda Milli howpsuzlyk ministrliginiň işgärleri tarapyndan ýençmek.
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy.
